Molen van Roden (1e), Roden

geschiedenis

toestand

verdwenen

bouwjaar

verdwenen

circa 1551

omgevallen / gesloopt

opvolger

Roden (Molen van Roden (2e))

geschiedenis

Halverwege de 16e eeuw verkeerde de molen van Crabbe Aukumma te Roden in slechte staat. Johan van Ewsum kocht de molen, die waarschijnlijk al was omgevallen, in 1551. Hierbij werden onderdelen als de maalstenen en de spil met name genoemd.

Van Ewsum liet met gebruikmaking van de bruikbare onderdelen een nieuwe molen bouwen.

Bron: De bouw van een molen te Roden ( Dr.) in 1551, art. door B.D. Poppen in Molinologie nr. 40-2013, pag. 31-36.

De eerste molen die daar stond in het Zulter Nijland en moet al ver voor het midden van de zestiende eeuw gebouwd zijn. Deze molen was in het bezit van ene Crabbe Aukema die rond 1546 in het Suydtende van het dorp Roden woonde. Het was ook het jaar dat Crabbe poogde om een plaats in de Etstoel, het hoogste rechtscollege in de provincie Drenthe te bemachtigen. Blijkbaar kon hij zich niet gedragen en zijn gescheld op de Jonker Johan van Ewsum zal er niet aan bijgedragen hebben dat hij binnen de groep etten en de drost zeer welkom was. In het Ordelboek werd het zo beschreven: ‘Den drosten ende XXIIII synnen mytten anderen verdragen, dat Crabbe Aukema sall nyet in den ettstoell sitten, ter tyt hye zych myt recht verantwordt hefft op de sceldinge, ende dess sullen hem de van Eusema copien geven uutten ghericht schyne, daer de sceldinge op gheghaen yss’.
Eén van de redenen van de scheldpartijen van Crabbe Aukema richting de jonker zal zeker hebben meegespeeld dat van Ewsum eerder dat jaar de woning, of wat er nog van over was, gekocht heeft. In de schattingslijst van Roden uit het jaar 1546 wordt hier vermelding van gemaakt: ‘Dat Huys bij dye moelen dat Joncker Johan van Euwszum ghecoft heft 11 br. st. ende 1/2 groeninger st.’2 Waarschijnlijk heeft naast de koop van het huis, de duidelijke afwijzing vanuit de Etstoel richting Crabbe de verhoudingen tussen de beide Roners zo verstoord, dat het tot zaterdag 28 oktober 1550 moest duren voordat Engelbert van Ensse, stadhouder en drost van Coeverden, het pleit kon beslechten. Waarschijnlijk heeft toen Crabbe Aukema de restanten van de vervallen molen aan de jonker Johan van Ewsum verkocht om zijn schulden in te lossen.3 De vervallen molen zal naar alle waarschijnlijkheid een zogenaamde open standerdmolen zijn geweest.

Tekst/onderzoek van Albert-Willem Hummel, 10 mei 2022