Molen Zaagmolen van Jan Reyersz, Amsterdam

geschiedenis

toestand

verdwenen

bouwjaar

< 1626

verdwenen

1629

?

geschiedenis

De molen staat op een opmetingskaart uit 1629 van Cornelis Danckerts de Rij, over het straktrekken van en een pad aanleggen langs de Amstel.
-----

In Amstelodamum maandblad 98 (2011) pp. 18-30 staat een analyse van een schilderij van Adam van Breen uit 1611, geschreven door Rozemarijn Landsman die werkzaam is bij het Paul Getty Museum te Los Angeles. Het schilderij is in het bezit van de National Gallery of Art in Washington, dat Landsman onderzoek heeft laten doen.

De interesse van Landsman ging in eerste instantie uit naar het buitenhuis op de (linker) westoever, dat zij door omschrijvingen in akten als zijnde Borssenburgh kon traceren. Voor ons is verder belangrijk een kwijtschelding waarin staat:
“[…} quytgescholden te hebben Jan reyersz vyff veertiende parten in een houtsaegers molen met huijs entt betimmert en alle het geene daer op aent ende nagelvast is staende […] gelegen aen den Amstel over Borssenborgh […]’
NHA, toeg.nr.184, Oud-Rechterlijke en Weeskamer Archieven, inv.nr.2365, 3e kat.f.1.

De molen wordt een binnenkruier genoemd en het schilderij laat dat inderdaad zien; tevens laat het schilderij zien dat hij met houten delen gedekt was, zoals bij paltrokken gebruikelijk was. Door het hoge hekwerk om de molen is het moeilijk te zien maar ik vermoed een lage stelling daarachter. De meeste bovenkruiers die hout zaagden waren m.i. balkenzagers, maar een bevestiging komt daar niet van voor deze molen. Meerdere van die molens werden met “dommekracht” aangeduid.

De tekst op het fragment van de plattegrond die Cornelis Danckers in 1629 maakte ter voorbereiding van het plempen van de Weesperzijde, is nu ook geanalyseerd en luidt "de wedu van Jan Rayersz". Jan Reyersz zelf was tussen 1626 (eerste versie) en 1629 (tweede versie) overleden.

Theo Bakker, 23 juni 2013.
-----

"Met twee Zaandammers, zie aan de Amstel een houtzaagmolen hadden opgericht, werd [in 1620 door de Amsterdamse hand-houtzagers?] de afspraak gemaakt, dat bij hen alleen vuren balken zouden worden gezaagd. Daar er verder geen vermelding wordt gemaakt van de houtzaagmolen aan de Amstel moeten wij aannemen, dat die spoedig van het toneel is verdwenen."
Citaat uit "De Amsterdamse molens", art. door dr. S. Hart in Noordhollands Molenboek 1964, blz. 40-41.