Molen Romeinse molenstenen, Woerden

geschiedenis

toestand

restant

bouwjaar

>

verdwenen

geschiedenis

Het houten auxilia legerkamp (later) Laurium werd vermoedelijk rond 41 n.Chr. opgericht ter hoogte waar heden de Petruskerk in Woerden staat. Gedurende de Romeinse tijd werd het fort vermoedelijk rond 175 verbouwd in steen. De laatste periode van Laurium loopt tot circa 260 toen de Germaanse invallen begonnen.

De Romeinse soldaten maalden hun graan zelf tussen stenen van basaltlava. Dat kon op een kleine stenen handmolen of voor ruimere hoeveelheden in een grotere molen, zoals de molenstenen uit Woerden suggereren. Deze moeten met behulp van een lastdier zijn rondgedraaid. De richels dwars op het oppervlak, die de maalkracht vergroten, zijn vermoedelijk een Romeinse vinding.

In Woerden werden op 13 juni 1590 bij Weddestein (een bolwerk of toren in de stadsmuur)
ter hoogte van de huidige hoek Meulmansweg-Kruittorenweg twee kleine molenstenen gevonden. De vinders werden door het stadsbestuur beloond met "elcx acht stuyvers".

De stenen hebben een middellijn van 82 cm en zijn voorzien van een patroon van groeven, die het malen van de graankorrel vergemakkelijken. Technisch kunnen we spreken van een primitief soort rechtpandscherpsel. Overigens is het bijzondere dat de stenen bij elkaar zijn gevonden en daardoor als paar worden gezien, maar dat is niet juist omdat de scherpsels in dezelfde richting draaien en dan dus niet snijden.

Het stadsbestuur plaatste de stenen in het stadhuis en op een balk werd toen of niet lang daarna een gedicht geschilderd, waarin de vondst en datum vermeld werden (voor details zie CollectieUtrecht.nl).
In 1831 werden de stenen door wethouder J. Knijff Hzn aan professor C.J.C. Reuvens uit
Leiden getoond, en deze deskundige stelde: „... dat de steenen, op het stadhuis in den muur
vastgehecht, mij voorkomen ontwijfelbare Romeinsche molensteenen te wezen..."
Na de bouw van het nieuwe stadhuis in 1890 werden de stenen uit het voormalige stadhuis gehaald en opgesteld in het gazon voor het nieuwe stadhuis. Gelukkig verhuisden de stenen in 1934 weer naar het oude stadhuis, het tegenwoordige Stadsmuseum in Woerden.

Bronnen:
- Wikipedia.
- De „Romeinse" molenstenen te Woerden, artikel door J. van Bemmel, in Heemtijdinghen, orgaan van de Stichts-Hollandse Historische Vereniging, 1981-01.
- Molens in het Stichts-Hollands grensgebied door E. Stoop, in Heemtijdinghen, september 1991.
- Informatie van Erik Stoop, 6 sept. 2012.