Molen De Storm, Zaandam-Oost

geschiedenis

toestand

verdwenen

bouwjaar

1700

verdwenen

na 1726

geschiedenis

Een raadselachtig geval is de paltrok De Storm.

Deze molen werd in 1700 gebouwd door de Westzaandamse meestermolenmaker Barnd Jansz Smoor in opdracht van Jan Pietersz Verboeken die uit hetzelfde dorp kwam. Er ontstonden problemen over de betaling, waarop Smoor op 21 december 1702 een proces voor de schepenrechtbank in Westzaan startte.
Hij meldde aan de schepenen dat hij 'in den Jaare 1700 heeft gemaakt een wageschotsaagersmoole, genaemt geworden De Stormalwaer van de Eijser nog is competerende f. 800,- , voor 12 maanden interest f. 28,-, voor het maken van de houttuijn f. 8,05 en acht penningen en voor reparatie aan de moolen f. 10, makende alsoo tesamen f. 846,05 en acht penningen.'
Uiteraard eiste hij betaling van dit resterende bedrag van Verboeken. De schepenen namen de eis in beraad en zouden veertien dagen later uitsluitsel geven. Maar pas op 1 februari was er weer nieuws over dit conflict. De schepenen deelden toen mee dat hun vonnis weer was uitgesteld, omdat Verboeken had aangegeven dat hij de molen vrijwillig wilde verkopen. Uiteraard zou er dan geld beschikbaar komen om zijn schuld af te lossen. Maar tot een verkoping kwam het niet, want Verboeken verzekerde De Storm op 11 januari 1707 tegen brand.

Over het erf van de molen werden geen mededelingen gedaan, zodat niet duidelijk is of De Storm in Westzaandam, waar de molenmaker en zijn opdrachtgever woonden, of Oostzaandam stond, waar De Storm jaren later werd genoemd. Het is uiteraard ook mogelijk dat de molen in Westzaandam werd gebouwd, maar later werd verplaatst.

De molen werd op 11 januari 1707 door Jan Verboeker ingeschreven in een brandassurantiecontract, dat al op 1 januari 1703 voor notaris Claas Oosterhoorn was opgericht. In het contract werden, door een toevloed van nieuwe leden op 11 januari 1707, in totaal 49 houtzaagmolens opgenomen. Dit waren vrijwel zonder uitzondering Westzaandamse paltrokken. De Storm werd voor ƒ 600 op de lijst gezet. Daarmee behoorde hij tot de laagste categorieën. Het moet dus een kleine molen geweest zijn en dus zal er ongetwijfeld wagenschot mee gezaagd zijn.

Over de standplaats van deze molen is niets bekend. De Storm werd door Pieter Boorsma niet vermeld in zijn Duizend Zaanse Molens. Toch werd de molen op 28 februari 1726 opnieuw vermeld in dit brandcontract. Die dag traden er zestien moleneigenaren uit. Jan Verboeker was nog steeds eigenaar.

Die winter reden drie schaatsenrijders door de Zaanstreek en noteerden alle namen van de molens die zij tegenkwamen. Het waren Jacob van Sante, Cornelis Pietersz Mens en Jan Pouwelsz Bonte. In hun lijst van 38 ‘greene saagers te Oostzaandam’ namen ze De Storm op. Als eigenaar werd Pieter Ken genoemd.

Deze drie vermeldingen zijn de enige drie, die over De Storm zijn gevonden.

Jan Pietersz Verboeker dook wel opnieuw op. Op 24 april 1726, dus twee maanden nadat hij De Storm uit de verzekering haalde, sloot hij een polis af voor De Timmerman in Westzaandam. Dit was ook een paltrok, die daarna nog bij een boedelscheiding werd genoemd in 1733. Hij werd toen getaxeerd op ƒ 1600. Voor deze prijs was hij in 1726 –met terugwerkende kracht tot 28 februari– ook verzekerd. Opmerkelijk is dat alle uittredende molens uit het contract van 1 januari 1703 tot dit contract toetraden. Alleen De Storm ontbrak en werd door Jan Verboeker vervangen door De Timmerman! De molenbazen hadden een conflict gekregen met hun verzekering over de hoogte van de verzekerde som. In het nieuwe contract werden alle molens op ƒ 1600 gesteld, wat een aanzienlijke verhoging betekende.
Waren De Storm en De Timmerman identiek waren en had Jan Verboeker een naamswijziging had doorgevoerd? Dat lijkt onwaarschijnlijk. Volgens de schaatsenrijders stond De Storm in het Oostzijderveld, terwijl De Timmerman op 25 oktober 1733 werd gemeld op een erf in het Westzijderveld. Overigens zonder exacte plaatsaanduiding.

Van De Storm werd na 1726 niets meer vernomen, maar de molen dient wel toegevoegd te worden aan de lange lijst van molens in de Zaanstreek.

Tekst: Ron Couwenhoven, 10 mei 2012 & 19 mei 2019.