Molen Het Grote Rad, Utrecht

geschiedenis

toestand

verdwenen

bouwjaar

1779

verdwenen

1906

buiten werking

geschiedenis

In 1779 verzochten Abraham Welsingh en Adriaan Swartendijk om een wateraangedreven machinale spinnerij te mogen bouwen, "om fijne katoen, litijne en quinette garens mitsgaders zijdepluis en florette garen te laten scrobelen, kaarden en spinnen. Nadat hun eerste plek was afgewezen vanwege waterbezwaar, kwamen ze terecht buiten de Waardpoort tussen de Weerdgracht en de Vecht. Ondanks protest van de eigenares van Zijdebalen verleende de stad haar toestemming en hulp bij het maken van water-aan- en afvoeren.

De fabriek was erg modern qua techniek en bedrijfsinrichting, ondermeer werd gebruik emaakt van het pas uitgevonden waterframe van Arkwright. Het was een gebouw van vier verdiepingen plus zolder, en omvatte naast de spinnerij die op meerdere verdieping middels assen door het waterrad werd aangedreven, drie huizen, een smederij, en kopergieterij en een draaierij.

In 1799 kwam de fabriek tot stilstand als gevolg van speculaties en ruzies tussen vaak wisselende directieleden. Uiteindelijk maakten nieuwe eigenaars in 1812 de fabriek geschikt voor het malen van graan. De Utrechtse bakkers waren blij dat ze bij windstilte toch terecht konden, de andere molenaars protesteerden natuurlijk. In 1816 werden de heren Schober en Modderman eigenaars en ontstond er samenwerking met windmolen Het Schaap. Men richtte een associatie en compagnieschap op "zo tot het fabriceren en bereiden van lakenen als tot het malen van allerhande soorten van granen mitsgaders van snuiftabak".

In 1824 werd naast de watermolen wind-houtzaagmolen De Reus gebouwd, en deze werd aan het waterrad gekoppeld zodat een watervluchtmolen ontstond. De zaagmolen werd in 1851 verkocht omdat het bedrijf niet meer te overzien was. Later werd meelfabriek Maatschappij de Korenschoof opgericht, in 1861 werd een stoommachine bijgeplaatst.

In 1885 brandden zaagmolen en meelfabriek af, waarna de meelfabriek werd herbouwd. Het grote rad werd in 1906 definitief buiten werking gesteld en in 1937 afgebroken.

Bron en veel meer informatie: Zes eeuwen molens in Utrecht, W.A.G. Perks, p. 237-246.