Molen Polder Het Laag Hemaal, molen van Gewande, Gewande

geschiedenis

toestand

verdwenen

bouwjaar

< 1534

verdwenen

1836

verbrand

geschiedenis

Al vanaf de middeleeuwen loosde de polder Het Laag Hemaal (met de dorpen Alem, Maren en Kessel en het gehucht ’t Wild) het overtollige water in de Maas bij Gewande en ’t Wild. Bij Gewande mondde de Roode Wetering, de belangrijkste watergang van Het Laag Hemaal, uit. Aanvankelijk was daar alleen een afwateringssluis, de Roode Sluis.

In de zestiende eeuw werd daar een windwatermolen gebouwd. In de winter van 1534 op 1535 werd het scheprad vernield, de zestienjarige Loy Goessens sloeg er een stuk uit met een "ploechhamer". Bij de volgende rechtszaak voor de schepenen van 's-Hertogenbosch bleek dat hij de spijkers nodig had om er schaatsen van te maken voor hem en zijn twaalfjarige helpers.
Ook bij ’t Wild stond een combinatie van sluis en windwatermolen (uit 1737) om de waterstand in de polder in toom te houden.

In 1774 was uitgebreid herstel nodig aan de "agt kante Moolen": nieuw schaargebint, draagbalken, "spillkalff", wateras, hoekstijl, metselwerk, rietenkap, ruiten, schilderwerk, teerwerk, een roede en een extra roede op voorraad.

In 1824 spoelde de sluis bij ’t Wild weg en korte tijd daarna moest de Wildse molen, waarvan het onderhoud jarenlang was verwaarloosd, worden gesloopt.

Tot overmaat van ramp brandde in 1836 ook nog de molen bij de Roode Sluis af.
Pas tien jaar later lag er een plan op tafel om een stoomgemaal te bouwen, en vervolgens duurde het nog eens bijna twintig jaar, voordat de eerste “stoomwatermolen” van Het Laag Hemaal in bedrijf was. Toen was het inmiddels 1864 geworden. Het was wel het eerste stoomgemaal langs de Maas.

Bronnen:
- Brabants Historisch Informatie Centrum.
- "De Korenwind-, Rosmolens en Watermolens van de huidige gemeente Lith", Willem Peeters. Maaskroniek 66, jan. 2008. Heemkundekring "Maasdorpen in de gemeente Lith", jrg. 31.