Midden in het Leudal ligt, aan de Leubeek, de St. Elisabethsmolen. De beek, vroeger ook Heythuyserbeek genoemd, maakt deel uit van Tungelroyse Beek. Deze is grotendeels gekanaliseerd en heeft alleen in het natuurgebied tussen de St. Elisabethsmolen en de Leu- of Ursulamolen haar oorspronkelijke loop mogen behouden.
De St. Elisabethsmolen staat langs de weg Haelen-Roggel en was eeuwenlang in het bezit van het tegenovergelegen klooster Elisabeth. Begin 19e eeuw was de molen nog geheel van hout. Het was toen een graan-, olie- en houtzaagmolen.
In 1840 werd de molengebouw vervangen in steen. In 1844 brandde de molen af om daarna herbouwd te worden. In 1875 werd het gebouw bij de molen uitgebreid. Het langgevelgebouw bestond vanaf dat jaar uit een molen, een woonhuis en een boerderij.
In 1908 werden houten waterrad en -as vervangen door ijzeren exemplaren. Het toen geconstrueerde middenslagrad had een middellijn van 6.70 m. en een breedte van 0.90 m.
In 1942 kwam molenaar P. Scheres hier om het leven toen hij tijdens het malen bekneld raakte tussen waterrad en muur van de ark. Hij was 47 jaar oud en vader van 10 kinderen.
Kort voor de bevrijding van Midden-Limburg, november 1944, werd de brug over de beek in de Roggelseweg door de Duitsers aan de zijde van de molen opgeblazen. De watermolen werd hierbij deels verwoest. In die tijd bestond de maalinrichting uit een koppel blauwe stenen voor het malen van boekweit en twee koppel kunststenen. Ook de oliemolen was flink beschadigd. De houtzagerij was toen al niet meer aanwezig.
De molen werd niet meer hersteld. In 1958 kocht het Waterschap Midden Limburg het stuwrecht af.
In 1961 werd de Nederlandse Staat eigenaar, die het landgoed aan Staatbosbeheer overdroeg. Deze verkocht de molenruïne aan de toenmalige gemeente Haelen.
In 1996 liet het waterschap in de afslagtak van de molen een vistrap aanleggen.
In het kader van het project duurzaam Leudal liet de gemeente Leudal in latere jaren een onderzoek instellen naar de mogelijkheid om binnen de gemeente energie op te wekken met waterkracht. Hiertoe werden alle bestaande en nog deels bestaande watermolens onderzocht. De Grathemer- en de St. Elisabethsmolen bleken het meest geschikt.
Door het grote verval en aanvoer van water werd geconcludeerd dat vooral bij die laatste molen de kans op succes groot was. Bovendien was het hier mogelijk om, naast het behoud van cultureel erfgoed en energieopwekking, de waarde van het bovenstrooms gelegen natuurgebied door het hogere waterpeil aanzienlijk te verbeteren. Ook was het door de ligging van de molen mogelijk hier een educatieve trekpleister toe te voegen aan reeds bestaande recreatieve voorzieningen als het Leudalmuseum en restaurant Sint Elisabeths Hof.
In 2013 werd gestart met het maken van een plan voor de verbouwing en restauratie van het complex. De plannen werden de volgende werkzaamheden opgenomen:
- herstellen van de fundering
- restaureren van het metselwerk van de ruïne
- aanbrengen van een nieuw stalen sluiswerk
- aanbrengen van een stalen waterrad met hieraan gekoppeld een generator
- aanbrengen van meet- en regelsysteem
- aanpassen van de vistrap op het nieuwe stuwpeil, met de inplanning van nóg vijf vistrappen
- aanbrengen van een houten trap met balustrade boven het waterrad
- aanbrengen van een houten balustrade die het stuwwerk en de as van het waterrad
- aanbrengen van een houten dakconstructie en een stalen dakbedekking, dit om de ruïne en de nieuwe installatie tegen weersinvloeden te beschermen.
Eind 2014 begonnen de werkzaamheden. Deze werden enige tijd later voltooid. Het uitvoeringsplan werd, in opdracht van de gemeente Leudal, opgesteld door Erfgoed Advies Groen BV te Montfoort. Hoofdaannemer was Beijk Molenmakers & Houtrestaurateurs te Afferden.
Het project werd mogelijk gemaakt door een subsidiebijdrage van de Provincie Limburg, een bijdrage uit het Groenfonds van de gemeente Leudal, een bijdrage van de plaatselijke Rabobank en van de Stichting Studiegroep Leudal e.o. maar zou niet uitgevoerd kunnen zijn zonder medewerking van het Waterschap Peel en Maas.
De waterkrachtcentrale heeft een opbrengst van 50.000 kWh per jaar. De elektriciteit wordt afgenomen door restaurant Sint Elisabeth's Hof. Dit ligt in het voormalige boerderijgedeelte van de molen. Het overschot aan stroom wordt geleverd aan het openbare elektriciteitsnet.
Beheer en exploitatie is ondergebracht in een stichting die dit project ziet als een combinatie van conservering en renovatie van een watermolen restant en de installatie van een generator voor opwekking van elektriciteit tot een educatieve en toeristische trekker voor het natuurgebied aldaar.
Na een presentatie van de stichting, die het beheer van het geheel in handen kreeg, werd op vrijdag 12 juni 2015 het complex door wethouder Walraven van de gemeente Leudal en Frien Scheres, jongste zoon van de laatste molenaar, officieel in gebruik genomen.
Met vijf draai- en maalvaardige windmolens, een zestal publiekstoegankelijke watermolens en een aantal (water)molenrestanten is Leudal is dé wind- en watermolengemeente van Limburg. Alle windmolens en één watermolen zijn eigendom ervan. Het beheer en onderhoud van dit industrieel erfgoed heeft de gemeente ondergebracht in de Molenstichting Leudal.
