Molen De Onverwacht, Ouddorp

Ouddorp, Zuid-Holland
v

korte karakteristiek

naam
De Onverwacht
modeltype
rosmolen
functie
meekrapmolen
bouwjaar
toestand
restant
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt  
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt
Ten Bruggencate-nr.
12805
oude dbnr.
V5667
Meest recente aanpassing
media-bestand
Molen 12805 De Onverwacht (Ouddorp)
Foto: Jan-Willem de Winter, 1 juli 2005

locatie

plaats
Ouddorp
plaatsaanduiding
Dorpsweg 41, bij kruising met Kelderweg
gemeente
Goeree-Overflakkee, Zuid-Holland
streek
Goeree-Overflakkee
kadastrale aanduiding 1811-1832
Ouddorp E (2) 764 Cornelis Janzn. Tanis, bouwman, en Consorten
geo positie
X: 54241, Y: 425176
N: 51.80611, O: 3.92620

constructie

modeltype
rosmolen
krachtbron
spierkracht
functie
afbeelding van onze ondersteuners

geschiedenis

toestand
restant
bouwjaar
of 1755
verdwenen
geschiedenis
In de 19e eeuw werd de rosmolen vervangen door een stoommachine.
In 1911 werd de meestoof omgevormd tot een cichoreifabriek. Helaas werd het oude gebouw in 2000 gesloopt.
Het werd in 2001 in dezelfde vorm herbouwd als appartementencomplex.

aanvullingen

trivia
Letterlijke tekst die op het bord staat:

"Meestoof De Onverwacht
Meestoof De Onverwacht is als meestoof gebouwd. Dit moet in 1744 of 1755 zijn geweest. In een meestoof wordt meekrap gedroogd en tot poeder gestampt. Meekrap is een landbouwgewas dat lange tijd op grote schaal werd verbouwd op het eiland Goeree-Overflakkee en omgeving. Meekrap was een industrieel product. De wortels van de plant bevatten namelijk een rode kleurstof, de alizarine. Eeuwenlang bestond met name in de textielververij grote vraag naar dit product, maar toen omstreeks 1870 op chemische wijze een kleurstof van gelijkwaardige kwaliteit kon worden gemaakt, ging het snel bergafwaarts met de meekrapteelt en de meestoven.

Meestoof
Een meestoof was een groot, langwerpig bouwwerk met aan de ene kant een verhoging, de zogenaamde toren. In het middenstuk werden de van het land komende wortels opgeslagen. Dit noemde men de koude stoof. Vervolgens vond er droging in het hoge deel- de toren- plaats. De toren behoorde tot het warme gedeelte van de meestoof. Op verschillende hoogten waren vier of vijf latwerkzolders aangebracht, waarop de meekrap werd uitgespreid. Onder in de toren was een vuurhaard, die gestookt werd met turf. In het dak zaten beweegbare kleppen, waardoorheen hete lucht en rook werd afgevoerd. Na de eerste droging werden de meekrapwortels op de dorsvloer gedorst en vervolgens nogmaals gedroogd. De eest was een laag gebouwtje tegen de kopse kant van de toren geplaatst. Nu was de meekrap gereed om fijngestampt te worden in het stamphuis. Hier stond een grote rosmolen waarin drie paarden rondjes liepen. Ze zetten een mechaniek in werking waardoor zes zware stampers van zo’n 150 kg per stuk als heipalen neerploften in een grote bak. In de 19e eeuw namen bij diverse meestoven de stoommachines – ook in De Onverwacht- dit werk over. In Ouddorp hebben zes meestoven gestaan.

Cichorei
Het einde van de meekrapteelt viel samen met de wereldwijde landbouwcrisis. Voor de verdwenen meekrapteelt kwamen enkele ‘nieuwe’ landbouwproducten in de plaats, zoals de suikerbiet en vooral in de buurt van Ouddorp de cichorei. De suikerbiet en de cichorei waren evenals de meekrap industriële producten. Van de suikerbiet werd suiker gemaakt en de cichorei werd aan de koffie toegevoegd ten einde de geur langer te behouden, maar in tijden van schaarste ging ze de koffie geheel vervangen. Dit koffiesurrogaat werd peekkoffie genoemd. In Nederland was er nooit zoveel vraag naar peekkoffie, maar België was een belangrijke afzetmarkt voor de cichorei.

Cichoreidrogerij
Op Goeree-Overflakkee verschenen in de eerste kwart van de 20e eeuw acht cichoreidrogerijen, waarvan vijf alleen in Ouddorp. Meestoof De Onverwacht werd in 1911 in gebruik genomen als cichoreidrogerij, waarna in 1917 een ingrijpende verbouwing plaats vond. In een cichoreidrogerij werden de wortels van cichorei gewassen, gesneden en gedroogd. Nadat de cichoreiwortels deze bewerkingen hadden ondergaan, sprak men over bonen. In een grote wasbak werd de cichorei eerst gewassen, waarna ze via een transportschroef richting snijmachine werd getransporteerd. Na te zijn gewassen en gesneden werden de wortels gedroogd. Hiertoe was een drogerij dikwijls voorzien van drie droogvloeren of –platen. De ovens onder de droogplaten werden gestookt met cokes. Op het dak stonden elleboogvormige ventilatiepijpen (de zogenaamde deemtrekkers) die met de wind meedraaiden om zo te voorkomen dat de buitenlucht naar binnen kon slaan. In de jaren 50 van de 20e eeuw was de vraag naar cichorei dusdanig gedaald, dat de ene na de andere cichoreidrogerij buiten werking werd gesteld. In De Onverwacht heeft men nog het langst cichorei gedroogd. Bovendien vond hier lange tijd, zij het op bescheiden schaal, het drogen van meekrap plaats. Alle dertig meestoven die ooit op Goeree-Overflakkee hebben gestaan zijn gesloopt. Alleen in Goedereede staat nog een stamphuis van een meestoof. Van de acht cichoreifabrieken is alleen de Ceres aan het Smalle Einde te Ouddorp als zodanig nog herkenbaar.

Jan-Willem de Winter, 1 juli 2005.