Molen Beatrixmolen, Winssen

Winssen, Gelderland
b

korte karakteristiek

naam
Beatrixmolen
modeltype
Kantige molen, beltmolen
functie
korenmolen
bouwjaar
herbouwd
1988
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig
bestemming

Het malen van graan, thans op vrijwillige basis

adres
Molenstraat 37M
6645 BS Winssen
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt  
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt
Ten Bruggencate-nr.
12590
oude dbnr.
B300
Meest recente aanpassing
| Streek
media-bestand
Molen 12590 Beatrixmolen (Winssen)
Marcel van Nies (24-9-2016)

locatie

plaats
Winssen
gemeente
Beuningen, Gelderland
streek
Rijk van Nijmegen
kadastrale aanduiding
Gemeente Ewijk, sectie G, nr. 456
geo positie
X: 176340, Y: 432652
N: 51.88199, O: 5.69714
biotoopwaarde
3 (matig)
landschappelijke waarde
Zeer groot

contact en bezoek

bezoek/postadres
Molenstraat 37M
6645 BS Winssen
molenaar
Peter Lieskamp / Caroline van Eerten / Joost Geutjes
telefoon
0487-524557
website
social media
open voor publiek
ja
open op zaterdag
ja
open op zondag
nee
op afspraak
ja
openingstijden
zaterdag 10.00 - 16.00 uur en op afspraak
toegangsprijzen
winkelinformatie
meelverkoop
nee
museuminformatie
gericht op scholen
nee
bijzonderheden
fietsroute
fietsroute in de buurt van Beatrixmolen via fietsnetwerk.nl

constructie

modeltype
Kantige molen, beltmolen
krachtbron
wind
kenmerken
functie
romp
Houten achtkant, gedekt met riet, met stenen veldmuren
kap
Gedekt met riet
inrichting

Twee koppel 17der kunststenen; sleepluiwerk; steenkraan

versieringen

Aardige baard, wit geverfd, met in witte cijfers en letters op een rood fond de opschriften ‘1791’ ‘1987’ en daaronder ‘Beatrixmolen’

Opvallend zijn de veldmuren met de ingemetselde bogen. Keurig gekopieerd van de vorige standplaats.

plaats bediening
beltmolen
bediening kruiwerk
buitenkruier
plaats kruiwerk
bovenkruier
kruiwerk
Engels. Kruilier.
vlucht
27,10 m.
vang
Vlaamse vang; 5 scharnierende stukken. Vangbalk met haak; vangtrommel.
overbrenging

Bovenwiel 63 kammen: steek 13,5
Bovenschijfloop 27 kammen
Spoorwiel 128 kammen: steek 8.8
Steenschijven 42 resp. 33 staven
Overbrengingsverhoudingen 1 : 7,11 resp. 1 : 9,05

hoogte
van de belt: 3,00 m.
wiekvorm
Oud-Hollands
Kantel uw mobiel om de tabellen helemaal te zien
wiekenkruis
fabrikant roenummer positie bouw fabricagejaar jaar gestoken positie jaar verdwenen lengte
Derckx ✉︎ 575 buiten 1988 1988 buiten aanw. 27,10
Derckx ✉︎ 576 binnen 1988 1988 binnen aanw. 27,10
Pot ✉︎ ? binnen ? binnen 1987 27,50
Pot ✉︎ ? buiten ? buiten 1987 27,50
wiekverbeteringen

Na 1942 maar vóór 1956 moet de binnenroede voorzien zijn geweest van het systeem Van Bussel met remkleppen. In 1956 volgde dat systeem ook op de andere roede, met iets anders uitgevoerde neusremkleppen. 
Na de verplaatsing en restauratie van 1988 is weer Oud-Hollandse ophekking aangebracht.

bovenas
fabrikant asnummer fabricagejaar jaar gestoken jaar verdwenen lengte
De Prins van Oranje ✉︎ 689 1870 1870? aanw. 05,70
afbeelding van onze ondersteuners

geschiedenis

toestand
werkend
bouwjaar
Hier gebouwd als beltmolen met heel veel onderdelen van een poldermolen uit 1791.
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig
bestemming

Het malen van graan, thans op vrijwillige basis

molenmaker
Michiel Schoonwater, Uden (1791) Otto Otten, Afferden (1858) Fa. Coppes, Bergharen (1988)
afkomstig van
omwentelingen
geschiedenis

Sinds 1858 staat deze molen als korenmolen in Winssen, maar zijn verleden is ruim 60 jaar ouder: eerder was dit namelijk een poldermolen in Alphen aan de Maas. Op 1 augustus 1791 was daar de bouw van een schepradmolen voor ƒ 10.600,-- gegund aan Michiel Schoonwater. In 1819 maakte het staande scheprad plaats voor een hellend scheprad.

Nadat het bestuur van de Molenpolder van Wamel, Dreumel en Alphen al in 1847 definitief besloten had, over te stappen op stoombemaling, werden de vier windmolens overbodig. Op 11 december 1847 werden drie van de vier molens te koop aangeboden.
Dit gold echter niet voor de zuidelijk gelegen Alphense Watermolen: deze werd ruim tien jaar later, 23 maart 1858, in café A. van Welie te Dreumel verkocht aan de heren Hendrikus Sengers, molenaar te Afferden en Otto Otten, molenmaker te Afferden.
Sengers en Otten bouwden deze op in Winssen, op slechts zes kilometer van hun beider woonplaats, en verbouwden de poldermolen tot korenmolen. 

Hier bleef hij vele jaren in bedrijf. Molenaar Libotté kreeg het in de jaren '30 moeilijk: in 1932 vroeg hij om een knecht, in 1934 zette hij zijn bedrijf en molen in "De Molenaar" te koop maar slaagde niet. De molen was toen al buiten bedrijf. Begin 1938 deed zijn weduwe de molen opnieuw in de verkoop en vervolgens werd A.J. van de Berg eigenaar.
Aan te nemen is, dat dit leidde tot een forse opleving: zo vroeg Van den Berg direct een roede te koop. De stroomlijn op de binnenroede moet evenwel pas later, na 1942, zijn aangebracht. In 1956 investeerde Van den Berg opnieuw fors in zijn molen (zo kreeg de buitenroede nu ook een stroomlijn en werden diverse balken vernieuwd), maar eind jaren '50 volgde stilstand.

In de loop van de jaren '70 trad een periode van ernstig verval in. In het Gelders molenboek van 1982 staat de molen afgebeeld zónder staart, een korte spruit die ieder moment naar beneden lijkt te kunnen vallen, met grote gaten in het rietdek en een 'afgekloven' wiekenkruis.
Niet onbelangrijk: op dat moment was de molen al verkocht aan de (toenmalige) gemeente Ewijk. Deze bereidde een grote restauratie voor maar ging heel terecht eerst tot conservering over: rond 1983 werden de grote gaten in de rietbedekking dichtgestopt en de roeden kaalgezet.

Tenslotte werd de molen in 1988 overgeplaatst naar een nieuwe locatie, niet ver van de vorige en daarna geheel gerestaureerd. Sindsdien wordt de molen weer geregeld aan het draaien en ook malen gebracht.

Deze molen verloochent zijn verleden als poldermolen bepaald niet: op het zware grenen achtkant staat een nog grotendeels oorspronkelijke kap (alleen de voeghouten zijn van latere datum) en vrijwel originele gaande werken. Het opvallendst is evenwel het spoorwiel: zoals eerder opgemerkt, had deze molen in 1819 een hellend scheprad gekregen. Het grote aandrijfwiel daarvan werd, toen de molen in Winssen ingericht werd als korenmolen, omgebouwd tot spoorwiel en bleef als zodanig tot de dag van vandaag bewaard. De kamkoppen werden afgezaagd, maar de staarten zijn nog altijd aanwezig. Bovenop dit wiel heeft men een nieuwe velg aangebracht, waarin de spoorwielkammen werden gestoken.
Opvallend is verder, dat de luitafel direct onder de vloer van de kapzolder is geplaatst, op grote afstand van het spoorwiel. Het gaffelwiel, dat door deze opstelling ongeveer voor de helft op de kapzolder draait, is voorzien van zeer sierlijk gesmede metalen gaffels.

Molenaars/eigenaren waren:
Hendrik Sengers en Otto Otten (1858 - 1860)
Petrus Kleijnen (1860 - 1879)
Johannes Knipping (1879 - 1898)
Johannes Hubbertus van der Heijden (1898 - 1906)
Antonius Petrus Libotté (1906 - 1938)
Arnoldus Johannes van den Berg (1938 - 1971)
Arnoldus Antonius van den Berg (1971 - 1978)
Gemeente Ewijk (1978 - 1980)
Gemeente Beuningen (1980 - heden)

 

aanvullingen

toelichting naam

De naam 'Beatrixmolen' werd gegeven in 1938, na de geboorte van kroonprinses Beatrix.
Vóór 1938 was er geen sprake van een echte naam, maar werd de molen, naar zijn herkomst, aangeduid als 'de Alphense molen'.

unieke eigenschap

Zeer bijzonder is het spoorwiel: het is het voormalige kroonwiel van het vroegere hellend scheprad (en als zodanig nog duidelijk te herkennen). Een stuk molenverleden dat vermoedelijk nergens meer voorkomt!

foto's

foto's