Molen De Bijkerk, Amsterdam

geschiedenis

toestand

verdwenen

bouwjaar

1661

circa

verdwenen

1874

verbrand

geschiedenis

Amsterdamse Courant, 20 april 1741:
"J. van der Woude, J. Cloppenburg, en J. Schoonhoven, Makelaers, zullen op Maendag den 24 April, te Amst. in 't Oude Heeren Logement verkopen, een welgelegen Hout Zaeg-Molen, genaemt de Bykerk, op't Quakers Eyland, tusschen de Leydse en Raempoorten, even buyten de stad Amsterdam, met zyne fraye Huyzingen, en al wat daer op aerd en nagelvast is, nevens de Gereedschappen, nader by Inventaris te specificeeren, welk alles breeder by Biljetten is geaffigeert: Te bevragen by gem. Makelaers."

Testament van Dirk van Iesveldt, op 1 november 1754 Houtzaagmolenaar op deze molen, Iesveldt wordt ook geschreven als Jesveld en Jesvelt: Stadsarchief Amsterdam.
Hier is de ondertrouw van zijn zoon in 1770, ook Dirk genaamd (linker pagina, eerste akte): Stadsarchief Amsterdam. Zijn ouders waren toen al overleden (“oud doot”), hij had de molen kennelijk overgenomen.
De weduwe van deze Dirk junior verkocht de molen (gek genoeg) twee keer. De eerste keer in 1797 aan Aart van der Star Willemsz: Stadsarchief Amsterdam (rechterpagina, helemaal onderin, met een vervolg op de volgende pagina).
En nog een keer in 1807 aan Abraham Vermooten: Stadsarchief Amsterdam (rechterpagina, onder het midden). Mogelijk dat zij beide keren niet de hele molen heeft verkocht maar slecht een aandeel, maar dat kan ik niet zo snel vinden…
Overigens zijn er in de Kwijtscheldingen nog wel meer transacties betreffende deze molen te vinden: Stadsarchief Amsterdam.
Arjen Lobach, 24 jan. 2022.

Op 1 juni 1763 zegde een flink aantal eigenaars van molens het op 18 januari 1760 gesloten verzekeringscontract weer op. Voor De Bijkerk was dat Pieter van Iesvelt voor de weduwe Dirk van Iesvelt (bron: Stadsarchief Amsterdam).
-----

Willem Fernhout, geboren 28 april 1785, begon als molenaarsknecht. Dat was hij nog bij de geboorte van zijn dochter Elisabeth Suzanna Fernhout, maar van 1851 dateert vermelding als houtzaagmolenaar/ houtkoper op het Kwakerseiland te Amsterdam.
Frans de Kruijff, 16 maart 2018.
-----

05-08-1820: Opregte Haarlemsche Courant
" ... Makelaars, zullen op Maandag den 28 Augustus 1820, 's avonds ten 5 uren, ... verkoopen.
No. 1. Een extra kapitale, hechte, sterke en welonderhoudene HOUTZAAGMOLEN, genaamd DE SCHELVISCH, zijnde een Paltrok, Balkzager, staande aan de Stads Buitensingel, tusschen de Haarlemmer- en Zaagmolenpoorten, get. No. 464.
No. 2. Een extra kapitale, hechte, sterke en welonderhoudene HOUTZAAGMOLEN, genaamd DE STEUR, zijnde een Paltrok, Balkzager, staande aan de Stads Buitensingel, belendende het bovengenoemde Perceel, get. No. 458.
No. 3. Een extra kapitale, hechte, sterke en welonderhoudene HOUTZAAGMOLEN, genaamd DE BIJKERK, zijnde een Paltrok, Balkzager, staande op het Kwakers Eiland, tusscen de Leydsche- en Raampoorten, get. 264 ... "
-----

Willem Fernhout gaf in 1842 het overlijden aan van zijn volwassen en getrouwde zoon Lubertus; allen woonden op Kwakerspad 264. Vader meester zaagmolenaar, zoon zaagmolenaar (Burgerlijke stand Amsterdam).
In de opname voor de volkstelling in 1851 staan andere familienamen vermeld - die dus tussen 1842 en 1851 de molen bestierden. De molen stond kennelijk op de hoek van het Kwakerspad en Kwakerseiland; het huisnummer was leidend en vóór de omnummering van 1853 kwam nummer 264 op beide "straten" voor.
Bronnen:
- Stadsarchief Amsterdam.
- Stadsarchief Amsterdam. Hier wordt de molen abusievelijk Bijkorf genoemd.
Ruth Bor, 13 april 2022.
-----

De Kleine Courant, 22 augustus 1874:
"In den afgeloopen nacht omstreeks 12 uur, ontdekte men brand in den houtzaagmolen Bijkerk aan het Kwakerspad. Een handspuit was spoedig in werking, terwijl ook een spuit van Nieuwer Amstel op het terrein verscheen, die echter op bevel van den fungeerenden chef van de brandweer van Amsterdam niet mocht werken. Daar de bereidvaardige Nieuwer-Amstelaren nog onbekend waren met de ingevoerde discipline, weigerden zij het bevel te gehoorzamen en maakten toebereidselen om water te geven; na herhaalde vruchtelooze aanmaning om zich aan het bevel te onderwerpen, werd de spuit onklaar gemaakt door het afhakken van de slangpijp, die toen als wapen werd gebezigd om de pompiers voor hunne daad te straffen. Hierdoor ontstond een soort van gevecht dat natuurlijk met de vlucht van de vreemde spuitgasten moest eindigen. Intusschen belette dit niet dat de inmiddels aangerukte stoomspuit in werking kwam, doch aan blusschen van dergelijke molens is niet te denken; 't eenige waarvoor gezorgd kon worden, was dat men den brand tot den molen beperkte, welk doel volkomen is bereikt."