Molen Zaagmolen van Dirrick Willem Willemsz, Koog aan de Zaan

geschiedenis

toestand

verdwenen

bouwjaar

< 1628

verdwenen

na 1636

geschiedenis

Tussen het jaar 1610 en 1625 verrezen de eerste industriemolens aan de Zaan. De gegevens over deze molens zijn schaars. Ook hebben de meeste van deze molens maar kort bestaan. Dit zal ongetwijfeld te maken hebben gehad, dat zich in die periode, de dorpskernen van Zaandam, Koog aan de Zaan, Zaandijk en Wormerveer begonnen te ontwikkelen. Hierdoor kwamen deze molens in de verdrukking. Het is zeer goed mogelijk dat een aantal van deze molens toen is afgebroken en verplaatst naar het vrije veld achter de Zaandorpen. Hiervoor zijn echter geen concrete bewijzen voorhanden.
Deze vroege industriemolens zijn ingetekend op twee kaarten uit 1629 en 1635, vandaar dat hun bestaan bekend is.
Op de kaart uit 1629 is deze molen het eigendom van Dirrick Willem Willemsz. Later heeft hij de molen verkocht, want op de kaart van 1635 staat Heijndrick Dirck Sijbrantsz. als eigenaar beschreven.
Ook van deze vermoedelijk zaag- of oliemolen is het jaar van verdwijnen niet bekend.

Bron:
“Duizend Zaanse molens” P. Boorsma 1968 blz. 247
F. Rol, Zaandijk.
-----

Jan Pietersz Ghijsen cum socios te Saerdam beheerden in rederij een houtzaagmolen ‘op ’t Zuideynde van de Koog’. De molen kwam op 20 januari 1624 te voorschijn in de stukken. Diedag verkocht Ghijsen namens de rederij de molen aan Dirck Willemsz. Met de koop was f. 625,- gemoeid.
De molen komt voor op een kaart uit 1629, waarop de erven aan de westzijde van de Zaan zijn aangegeven met de standplaatsen van de molens. Aan de hand van deze kaart stelde Pieter Boorsma in zijn standaardwerk Duizend Zaanse Molens (1951) een molenlijst samen, waarop de molen van Dirrick Willem Willemsz voorkomt. Het is het vierde erf ten noorden van de zogenaamde Mientensluis, die tot 1635 tegenover het Blauwe Arendspad in Zaandam lag. In dat jaar werd de nieuwe Mallegatsluis even noordelijker geopend en de oude sluis gesloopt.
Bij de verkoop in januari 1624 werden als buren van de molen Jan Dircksz Calff aan de zuidkant en Jacob Noomen aan de noordzijde aangegeven. Calff had op oudejaarsdag 1624 een verbandacte ontvangen voor een ‘wintmolentje om daer mede met een krek vieren balcken te sagen.’ Dit molentje stond ‘op de westsijde van de Zaan op de Saendijck.’ Hiermee werd niet het dorp Zaandijk bedoeld, maar de dijk langs de Zaan, zoals die van Zaandam tot Knollendam liep.
In 1629 was Dirck Willemsz dus nog eigenaar van de molen. Twee jaar later was hij overleden. Op 13 februari verkochten de voogden van zijn kinderen de molen voor f. 1590,- aan Jan Jansz uit Koog. Deze Jansz was vermoedelijk ook partenhouder in Het Pink, de huidige oliemolen, die toen nog een wipzaagmolen was.
Jan Jansz woonde ten noorden van zijn nieuwe aankoop. Marij Dircxsdochter had een huis aan de zuidzijde .
Lang bleef Jansz overigens geen eigenaar, want uit het caartboeck van Jan Jansz Backer en Dirck Taemisz van der Does, dat uit 1635 dateert, blijkt dat in dat jaar Heijnderick Dirck Sijbrantsz eigenaar was.
Hij was een zoon van Dirck Sijbrantsz, die in 1614 de eerste bovenkruier zaagmolen ter wereld introduceerde. Dit was De Grauwe Beer, die een kilometer meer naar het zuiden aan de Zaan stond.
Na 1635 werd overigens niets meer gevonden over de zaagmolen in het Zuideinde van Koog.

Tekst: Ron Couwenhoven, 10 mei 2012.