Molen De Breeuwer (1e), Zaandam-West

geschiedenis

toestand

verdwenen

bouwjaar

1713

verdwenen

1754

gesloopt

opvolger

Zaandam-West (De Breeuwer)

geschiedenis

Het bouwjaar van de Breeuwer is tot nog toe niet gevonden. Vermoedelijk dateert de eerste vermelding van 1707, zie De O (Tenbruggencatenummer 06671 p).

Op 3 augustus 1713 verkocht Dirk Cornelisz Breeuwer, ongetwijfeld de bouwheer van de molen, De Breeuwer en een stuk land voor ƒ 4450 aan Dirk Volger. Het ging om een dubbele balkzaagmolen met een stuk land ten oosten van de molen. De koper had een vrij pad mits hij 1/3de betaalde in de onderhoudskosten van de brug en het pad van het Mirakel naar de weg (de Molenbuurt, nu Westzijde). Volger mocht in drie gelijke termijnen betalen (bron: transportregister Banne Wzn 1595–1445).

Op 1 januari 1715 verzekerde Dirck Dircksz Volger de molen voor ƒ 1000 (bron: GAZ ONA 5856-5). Hieraan valt de conclusie te verbinden, dat De Breeuwer geen bovenkruier was maar een paltrok, wat Pieter Boorsma niet opmerkte. Dat De Breeuwer een paltrok was, wordt bevestigd door de lijst die werd opgesteld door drie schaatsenrijders, die gezamenlijk een schaatstocht maakten door de Zaanstreek, waarbij zij alle molens die toen aanwezig waren met naam, functie en eigenaar noteerden. De Breeuwer werd genoteerd bij de paltrok wagenschotzagers.

Dirk Volger trad per 1 januari 1715 met de gekochte molen toe als deelhebber in een assurantiecontract. Hij bleef lang houtzager met De Breeuwer. Nog in 1745 stond de molen als zijn bezit bekend. In 1749 deed Volger de molen over aan zijn schoonzoon Gerrit Visser, die reeds houtzager was met de kort bij gelegen paltrok De Dienst Jacobs.

Omstreeks deze tijd heerste er door diverse oorzaken een behoorlijke malaise in de wagenschotzagerij. O.a. een invoerverbod op eikenhout vanuit Engeland deed zeer veel wagenschotzagers de das om. Binnen een tijdsbestek van dertig jaar verdwenen er zo’n 100 zaagmolens.
Ook voor Gerrit Visser viel er schijnbaar niet veel meer te verdienen met De Breeuwer, zodat hij de molen in 1754 liet slopen en vervangen door een zeskante bovenkruier die werd ingericht voor het zagen van balken.

De geschiedenis van deze molen wordt door Ron Couwenhoven uitgebreid onder de loupe genomen, in zijn uitgave “het Molenmagazine” nr. 5 juli 2003. Het is te bestellen via de website www.duizendzaansemolens.nl.

Bronnen:
- “de Zaende” 2e jaargang 1947 blz. 335
- “Duizend Zaanse Molens” P. Boorsma 1968 blz. 94
- “het Molenmagazine” nr. 5 juli 2003 R. Couwenhoven blz. 56-57.
- "1100 Zaanse Molens", Ron Couwenhoven 2015, blz. 80. De naam van de koper in 1713 staat hier niet goed in (aanv. Ron Couwenhoven, 26 mei 2019).