Molen De Eersteling, Hoofddorp

geschiedenis

toestand

werkend

bouwjaar

1856

bedrijfsvaardigheid

Maalvaardig

bestemming

Het malen van graan op professionele basis

molenmaker

D.D. van Dijk, Kruisdorp (1856) Fa. Verbij, Hoogmade (1977)

afkomstig van

Hoofddorp (De Eersteling)

omwentelingen

eigendomshistorie

De gemeente Haarlemmermeer is eigenaar sinds 1975, daarvoor was dat E.F. de Koning sinds 1936, daarvoor W. de Koning vanaf ca. 1900, daarvoor D.D. van Dijk sinds 1856.

geschiedenis

De vroegste geschiedenis van deze molen begint merkwaardigerwijs ergens anders, namelijk in Katwijk aan Zee. In februari 1854 verzocht J. Zoeter, korenmolenaar te Oud-Beijerland, om een stuk woeste duingrond aldaar in erfpacht te mogen nemen om er een korenmolen te bouwen. Een akte hiervoor werd in november van dat jaar opgemaakt, maar al in 1855 werd de erfpacht overgedragen aan Dirk David van Dijk, meester-molenmaker en -timmerman te Piershil. Volgens overlevering zou hierna een molen gebouwd zijn, maar hiervoor is nooit bewijs gevonden.
In januari 1856 vroeg diezelfde Dirk David van Dijk namelijk aan het gemeentebestuur van (de in 1852 drooggevallen) Haarlemmermeer toestemming om daar een korenmolen te mogen bouwen. 
Verondersteld moet worden, dat de molen in Katwijk door omstandigheden nooit gebouwd is, maar dat de (misschien al gereedgemaakte) onderdelen in 1856 zijn gebruikt voor de bouw van de molen te Kruisdorp (de plaats die later "Hoofddorp" zou worden genoemd).

Dirk David van Dijk, die zeer veel molens op de Hoekse Waard en Goeree-Overflakkee had gebouwd (waarvan de meeste nog bestaan) ging vanaf de bouw hier malen en werd dus van molenmaker molenaar. Hij oefende die functie nog lang uit en overleed op 27 juli 1905, 83 jaar oud. Op dat moment was de molen al in handen van zijn stief-familie De Koning. 
De molen bleef tot omstreeks 1930 in bedrijf. Vanaf die tijd werd het maalbedrijf in de bij de molen staande motormaalderij voortgezet. 

Aan het einde van de Tweede Wereldoorlog echter was de windmolen, die toen na ruim 10 jaar stilstand in matige staat verkeerde, tóch weer nodig. Tijdens de strenge winter van 1944/'45 ("de hongerwinter") werd de molen met kunst en vliegwerk door de Zaanse molenmakers Husslage en vele vrijwilligers maalvaardig gemaakt. Belangrijk waren ook de bijdragen van de jonge ingenieur A.J. de Koning, de latere technisch adviseur van De Hollandsche Molen. 
Het werkte: nét toen er geen elektriciteit meer voorhanden was kon De Eersteling, met gerepareerde houten roeden, aan de slag. Kort daarna waren tweedehands ijzeren roeden nodig, omdat de houten roeden toch echt 'op' waren. 

Had de molen in moeilijke tijden dus zeer goede diensten bewezen, geleidelijk nam de werkzaamheid weer af. Dit kwam zeker ook door de oprukkende bebouwing van Hoofddorp, waardoor de windvang steeds slechter werd. Vanaf 1954 vond alle maalwerk weer plaats in de motormaalderij.

De stilstaande molen raakte in verval en steeds duidelijker werd ook, dat deze inmiddels geheel ingebouwd staande molen op deze plaats geen toekomst had. Verplaatsing, gevolgd door restauratie was in feite de enige mogelijkheid en daar werkte men naartoe.
Nadat de gemeente Haarlemmermeer de molen had aangekocht werd ingezet op verplaatsing. Bijzonder hierbij was dat voor het eerst in Nederland een stenen molen, vele malen zwaarder dan tot dan toe bij (houten constructies) gebruikelijk was geweest, in zijn geheel zou worden verplaatst. Vooruitlopend hierop werden in 1975 wiekenkruis en kap verwijderd.

Na veel voorbereiding werd op de (ijskoude) 4de januari 1977 onder zeer grote publieke belangstelling de ruim 100 ton zware bakstenen romp over een afstand van 1,8 km. naar de nieuwe standplaats gereden, waar inmiddels een nieuwe fundering aangelegd was. Zonder al teveel problemen kon de romp daar worden geplaatst. 

Eenmaal op de nieuwe plek moest de restauratie van de molen zelf nog volgen. Dit kwam ruwweg neer op: nieuwe staart en wiekenkruis en enige kaponderdelen (zoals de windpeluw). 
Eind 1977 was de restauratie voltooid en sindsdien wordt hier geregeld gemalen. Dick Prins, molenvriend en één van de oprichters van het Gilde van Vrijwillig Molenaars, werd hier vaste molenaar. In 2006 nam Sander van Rijn dit over. 

Enige jaren na de verplaatsing van de molen werd ook het oude molenaarshuis naar de molen verplaatst. Dit ging overigens niet in één geheel, maar wel werden hele stukken muur tegelijk verplaatst.
In 2011 is de stenen romp, die op bepaalde plaatsen zeer poreus was geworden, in de steigers gezet voor groot herstel. Als gevolg was deze molen geruime tijd niet draaivaardig. 

Eind 2022 besloot men de molen, vanwege de minder goede staat van de roeden, stil te zetten. Gemalen werd zolang met het elektrisch aangedreven koppel stenen. De meelverkoop ging dus onverminderd door. 
Vooruitlopend op een nieuw wiekenkruis kreeg de molen begin 2024 nieuw riet op de kap. Begin april begon het kaalzetten van de oude roeden en op 10 april ging de oude roeden eruit en de nieuwe erin. 
Niet lang daarna was de molen weer maalvaardig.