Molen (zaagmolen), Workum/ Warkum

geschiedenis

toestand

verdwenen

bouwjaar

1644

verdwenen

1745

geschiedenis

Deze houtzaagmolen werd gebouwd door Hein Tieties, gehuwd met Antie Wijbrens. Zij kochten van de gasthuisvoogden van Workum voor 173,60 carolusgulden een stuk land om daarop de molen te bouwen:
“vier einsen landts leggende inde Gasthus fenne op noordt op d’Holmeers wal, sullende affgegraven werden vande noordoosten eindt (…) omme daerop tot hun believen te mogen setten ofte laten setten een houtmolen”.
Die koop werd op 23 februari 1644, na de vereiste afkondigingen, aan Hein en Antie toegewezen. De akte over het (naastgelegen?) perceel dat bij afbraak van de molen moest worden hersteld werd opgesteld op 9 september 1644. Daarom mag worden aangenomen dat de molen nog datzelfde jaar gebouwd werd.

De weduwe en kinderen van houtkoper Hein Tieties verkochten op 6 april 1647 (datum van de hypotheek) hun “holtsaegersmolen” voor 3000 carolusgulden aan Sipke Reins en zijn vrouw Geis Baes. Dat was dus pas drie jaar na de bouw en Sipke was dus niet de stichter van de molen, zoals tot nu toe werd verondersteld.
Dick Bunskoeke, 5 dec. 2019.
-----

De molen stond aan de noordwestkant van de Hollemeer. Afspraken die tijdens de bouw in 1644 gemaakt waren met de eigenaresse van het land waarop men de molen bouwde, werden in een verkoopacte uit 1664 nog eens vastgelegd: "de sloot ofte ingloedinge (?), waer door de balcken ter moolen gebracht worden, ende uijt voorschreven Lamcken Landt gegraven, met aerde wederom te dichten ende te slechten, volgens akte van 9 september 1644".

In 1652 verkocht Sipke Reins de helft van de molen aan Jan Comelis Tromp voor 1010 Car. glds. Toen die in 1664 overleed, was zijn vrouw gedwongen de helft van de molen te verkopen, om zich daarmee de schuldeisers van het lijf te houden. Jan Siewerts kocht de molen voor 595 goudguldens van 28 st., hetgeen overeenkomst met 833 Caroli guldens. In 1695 zag Douwe Sibbles Bantstock, burger en fluitschipper binnen Workum wel brood in de molen. Hij kocht de halve molen voor 1650 Caroli guldens. In dertig jaar was de prijs bijna verdubbeld, een teken dat de houtzagerij in die jaren een winstgevende onderneming was geworden.

Op de kadasterkaart van 1828 is de molen reeds lang verdwenen, maar de molensloot lag er nog. De afspraken over het dichten van de molensloot waren in de loop der jaren in het vergeetboek geraakt.
Gerben Groenhof, directeur van Frysk Lânbou Museum.
-----

Het Hof van Friesland deed op 27 oktober 1714 uitspraak (bewaard bij Tresoar) in de zaak tussen de eigenaar Eelcke Auckes en Douwe Sibles. Deze laatste wilde een vrijere doorvaart door de Hollemeer, omdat die werd belemmerd door de balken in een kolk tegenover de molen en een boom in de vaart. Hij kon nu niet makkelijk met zijn praam bij de verderop gelegen landerijen komen en wilde de boom permanent weg hebben, maar het Hof stelde hem in het ongelijk.
Bij het proces zit een situatieschets, maar ook een tekening van de molen (Tresoar inv.nr. 9854, kaartcollectie nr. 10.772)! Zo is er nu dus een afbeelding van de oudste Workumer zaagmolen. Dit was -evenals zijn Harlinger tegenhangers- dus een wipmolen met stelling.

De molen verdween in 1745.
Dick Bunskoeke, 23 dec. 2009 + 7 maart 2015.