Molen De Koe / De Loots, Leiden

geschiedenis

toestand

verdwenen

bouwjaar

1398

1467 ? herbouwd

verdwenen

1731

gesloopt

geschiedenis

Ir A.F. de Graaff schrijft in 'Leidse windmolens voor 1600' (Leidsch jaarboekje 1962) het volgende: 'De molen aan de Vliet bij de Naakte Sluis wordt in 1398 door Willem van Egmond en Jan van Leyden beleend aan Willem Bort, gehuwd met Baerte van Leyden. Het leen blijft in de familie Bort tot Symon Bort Jacobsz het teruggeeft; het wordt dan beleend aan Gerrit van Veen Claesz. Deze leenmannen zijn geen molenaars doch aanzienlijke Leidenaars die de molen verpachten.
In 1503 zijn Engebrecht Dirksz en zijn zoon Barent er molenaars. Omstreeks 1570 bevindt de molen (,,De Koe”) zich in het bezit van Oude Jan van Schagen, molenaar en later van zijn weduwe Trijntje Claesdr. Omstreeks 1581 wordt hij gepacht door Coen Gysbrechts, molenaar uit Den Haag, te zamen met Claes Harmens, molenaar, (gehuwd met Gommertje Ariëns van Soetermeer).'

De molen stond aan het eind van de Molensteeg en aan de Vliet bij de Naakte Sluis, dus vlakbij de zogenaamde Ridderhofstad Rapenburg, later bekend als 'het eiland'. Dit lijkt tegenstrijdig, maar waarschijnlijk lag de stadsgrens eerder meer naar het noorden en liep de Vliet wat verder door. Ook nu nog heet de gracht ten westen van de voormalige standplaats van de molen Vliet. De molen zou zijn herbouwd in 1467. Door de oorlog met de Spanjaarden is de molen op 7 december 1573 geheel verbrand (een bron van deze informatie ontbreekt vooralsnog).

G.C. Helbers meldt in het Leidsch jaarboekje van 1926 dat De Koe in de 18de eeuw ook een enkele
maal De Loots genoemd werd. In een noot meldt hij verder dat 'De Loots' waarschijnlijk de oude naam was van de Molen bij den wal aan de St. Jacobsgracht (dbnr. 2554) en dat de naam was overgegaan op De Koe, of andersom. Verder meldt hij dat in de 18de eeuw langzamerhand het aantal korenmolens te groot voor de behoefte was geworden. 'Noodzakelijk dus, dat eenige verdwenen, wilden de andere molenaars kunnen blijven bestaan. Vandaar, dat in 1724 het molenaarsgilde aan den Gerechte van Leiden verzocht 4 van de 12 korenmolens te mogen uitkoopen. Blijkbaar werd dit ten deele goedgekeurd en werden de Papegay, de Koe en de Vechter in 1726, de Vroegop in 1730 gedemoliëerd.'

Bronnen ondermeer:

- Verdwenen Windmolens van Zuid-Holland, A.J. Marrenga-Stapff.
- met dank aan H. van der Kaay.