Molen IJzermolen van Hendrik Lindeman, Deventer

geschiedenis

toestand

verdwenen

bouwjaar

1755

verdwenen

1907

voorganger

Deventer (Stadskorenmolen bij de Waterpas)

geschiedenis

In 1749 pachtte Hendrik Lindeman de oude stadswatermolen aan de haven. Hij maakte er een “iesermölle” (ijzermolen) van door die molen uit te breiden met een hoogoven, een gieterij, werkplaatsen en voorraadschuren. De ijzermolen stond buiten de middeleeuwse stadsmuren en binnen de zeventiende-eeuwse omwalling, op het terrein dat ook wel ´de Ramen´, later de ´Raambuurt´ werd genoemd. Het waterrad kon werken dankzij het verschil in hoogte tussen het water van de IJssel en de Schipbeek. 

Bron:IJzermolen van Hendrik Lindeman

In 1754 verdwenen buiten de Bergpoort een korenmolen, volmolen, oliemolen en zeemsmolen. Toen bouwde Hendrik Lindeman op deze plek een ijzermolen. Een bedrijf dat tot een ijzergieterij zou uitgroeien en ruim 175 jaar zou bestaan. Een zichtbare herinnering aan zijn naam bleef bestaan in een gedenksteen: IJser Moole door Hendrik Lindeman gemaakt anno 1755. 

28-06-1766 Rotterdamse courant
Een YZER-MOLEN of YZER-HUT, met de daar by staande Kolenschuuren, Vormhuizen, Woningen voor de Vorm- en Hutte-Bazen, en vordere compleete Woningen, als mede de Gereedschappen tot de Fabriek behoorende, in den Jare 1755 nieuw aangelegt en opgebouwd; mitsgaders het regt van Erfpagt van de Koorn Watermolen van voorsz. Stad, met het water daar toe gehoorende,

De grondstof voor deze ijzergieterij bestond uit oer of leem dat werd gehaald in de Marke Gooi en in de nabijheid van Ter Hunnepe.
In 1852 werd het bedrijf vergroot door de Fa. J.L. Nering Bögel, die het in 1825 hadden gekocht van J.H. Hofman, die na Lindeman eignaar was.

Toen werd een stoommachine geplaatst. Bouwtekeningen uit 1880 laten zien dat de oude waterlopen gehandhaaft werden, de nieuwe gebouwen werden er gewoon overheen gezet. Zo bleef de waterkracht in gebruik. In 1908 is pas het laatste waterrad weggebroken, blijkbaar was het niet meer in gebruik, want in 1907 werden door een 80 pk zuiggasmotor, een 55 pk draaistroommotor en een tweede zuiggasmotor van 100 pk bedrijfskracht geleverd.

In 1841 had de ijzergieterij meer dan 150 man in dienst en haalde een jaarproductie van 900.000 pond ijzer. In de Eerste Wereldoorlog in de bloeitijd, werkten er zelfs duizend man, vooral Belgische vluchtelingen. Er werden platen, potten, ketels en alle soorten van gewone gietwaren gegoten, maar ook een ijzeren kraan voor de stad Arnhem.
Omstreeks 1920 zag een Deventernaar in Tokio lantaarnpalen langs de straten staan met in de voet gegoten: Fa. J.L. Nering Bögel. Deventer. Holland.

De grote economische wereldcrisis bracht dit Deventer bedrijf in 1932 een klap toe die het niet te boven kwam. Van het hele gebouwen complex bleef slechts één grote, nog nieuwe fabriekshal staan, waarin bijeenkomsten werden gehouden en concerten werden gegeven, o.a. door het Amsterdamse Concertgebouworkest. Thans is er een afdeling van Akzo in gevestigd namelijk Noury Pharma.

jnjv, Bron: Het Zaagblad, vereniging Vrienden van de Bolwerksmolen, Mrt 1985, 17 - 21

nog waarneembaar