Molen (poldermolen), Ophemert (vh. Wadenoijen)

Ophemert (vh. Wadenoijen), Gelderland
b

korte karakteristiek

naam
(poldermolen)
modeltype
Kantige molen, grondzeiler
functie
opmaler
bouwjaar
herbouwd
2010
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig
bestemming

Vh. bemalen van de dorpspolder Wadenoijen; thans inmaler voor 'De Steendert'.

adres
Ophemertsestraat 13
4061 RA Ophemert
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt  
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt
Ten Bruggencate-nr.
10674
oude dbnr.
B290
Meest recente aanpassing
| Geschiedenis
media-bestand
Molen 10674 (poldermolen) (Ophemert (vh. Wadenoijen))
Jesse Bergquist (2-4-2022)

locatie

plaats
Ophemert (vh. Wadenoijen)
gemeente
West-Betuwe, Gelderland
streek
Tielerwaard
kadastrale aanduiding
Gemeente Ophemert, sectie H, nr. 854
geo positie
X: 152212, Y: 429438
N: 51.85351, O: 5.34674
biotoopwaarde
5 (goed)
landschappelijke waarde
Zeer groot

contact en bezoek

bezoek/postadres
Ophemertsestraat 13
4061 RA Ophemert
molenaar
Johan Cahuzak
telefoon
06-22266718
website
social media
open voor publiek
nee
gericht op scholen
nee
bijzonderheden
fietsroute
fietsroute in de buurt van (poldermolen) via fietsnetwerk.nl

constructie

modeltype
Kantige molen, grondzeiler
krachtbron
wind
kenmerken
functie
romp
Houten achtkant, gedekt met riet, op gemetselde voet
kap
Gedekt met riet
inrichting

IJzeren scheprad

N.B. op scheprad, wateras, waterwiel en ijzeren bonkelaar zijn geen fabricagegegevens aanwezig.

versieringen

Eenvoudige baard, zwart geteerd, zonder opschrift

plaats bediening
grondzeiler
bediening kruiwerk
buitenkruier
plaats kruiwerk
bovenkruier
kruiwerk
Engels; kruirad.
vlucht
25,10 / 25.28 m.
vang
Vlaamse vang; vangbalk met haak; vangstok
overbrenging

Onvoldoende gegevens bekend

N.B. Het onderwerk is geheel in gietijzer uitgevoerd; de tanden in de wielen zijn aangegoten.

hoogte
wiekvorm
Oud-Hollands
Kantel uw mobiel om de tabellen helemaal te zien
wiekenkruis
fabrikant roenummer positie bouw fabricagejaar jaar gestoken positie jaar verdwenen lengte
Vaags ✉︎ 398 buiten 2017 2017 buiten aanw. 25,28
Vaags ✉︎ 399 binnen 2017 2017 buiten aanw. 25,10
Vaags ✉︎ 323 buiten 2014 2014 buiten 2017 25,28
Vaags ✉︎ 324 binnen 2014 2014 binnen 2017 25,10
Buurma ✉︎ 265 binnen 1992 1992? binnen 2013 25,00
Buurma ✉︎ 264 buiten 1992 1992? buiten 2013 25,00
Pot ✉︎ 1751 ? 1896 1896? 1992? 25,00
wiekverbeteringen

Deze molen heeft nooit een wiekverbetering ondergaan.

bovenas
fabrikant asnummer fabricagejaar jaar gestoken jaar verdwenen lengte
Enthoven & Co, L.I. ✉︎ 469 1867 1888? aanw. 05,70
afbeelding van onze ondersteuners

geschiedenis

toestand
werkend
bouwjaar
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig
bestemming

Vh. bemalen van de dorpspolder Wadenoijen; thans inmaler voor 'De Steendert'.

molenmaker
Fa. Groot Roessink, Voorst (2010)
omwentelingen
eigendomshistorie

De molen was tot 1953 eigendom van de dorpspolder Wadenoijen en daarna tot 1974 van het polderdistrict Tielerwaard. 

geschiedenis

Sinds 2010 staat in natuurgebied De Steendert onder Ophemert deze achtkante molen. Die werd hiernaartoe verplaatst omdat de vorige locatie, nabij Wadenoijen, voor deze molen onleefbaar was geworden. 

Over zijn verleden te Wadenoijen kan het nodige worden gezegd: in 1887 brandde de toenmalige molen van de Dorpspolder Wadenoijen af en moest vervolgens worden herbouwd. Brand was hier niet onbekend: op 23 mei 1874 was een eerdere molen afgebrand, een wipmolen. Niet duidelijk is, of in 1874 een wipmolen herbouwd werd, of dat toen al voor een achtkanter werd gekozen. Het eerste lijkt het meest waarschijnlijk. Aanwijzingen dat de molen in Wadenoijen op het fundament van een wipmolen is neergezet, zijn nog niet nader onderzocht. 

Blijkens een door molendeskundige Nico Jurgens uitgevoerd bouwhistorisch onderzoek werd bij de bouw van deze molen gebruik gemaakt van een van elders afkomstige molen. Op basis van meerdere kenmerken lijkt het zeer waarschijnlijk dat de molen oorspronkelijk als watermolen De Hoop in Nauerna stond.
Deze was echter een vijzelmolen, hetgeen inhoudt, dat het nu aanwezige ijzeren scheprad, tezamen met de eveneens ijzeren wateras, waterwiel en bonkelaar van een andere molen afkomstig moet zijn.
Er zijn nog meer aanwijzingen dat deze verplaatste molen voor hij in Wadenoijen ging malen, grondig is verbouwd: het oorspronkelijke onderschijfloop is hier gebruikt als bovenschijfloop, en het bovenwiel daarop aangepast. Dat is onder meer te zien aan de feitelijk onjuiste stand van de kammen. Verder is in de overring de rollensluis aanwezig van het oorspronkelijke kruiwerk en bevindt zich in het linkervoeghout nog altijd een stutkast, maar de plaats daarvan correspondeert niet met de huidige Vlaamse vang.
Het nu aanwezige scheprad is groter dan dat van de verbrande molen, waartoe een deel van het gewelf boven de krimp moest worden uitgebroken.

In 1971 werd de molen gerestaureerd en kon vanaf dat jaar weer malen, maar wel in circuit: al tientallen jaren was uitmalen op de boezem niet meer mogelijk en dat had alles te maken met een gaandeweg totaal veranderende omving. Door de verhoogde aanleg van de snelweg A15 was de molen als het ware 'in de diepte' komen te staan. Vanaf ca. 1970 kreeg de molen bovendien 'gezelschap' van een vuilstortplaats. Daarmee was het nog niet gedaan: vanaf ca. 2000 vergrootte de Betuwe-spoorlijn de problemen verder. 

Verplaatsing leek voor deze molen de enige oplossing. Plannen om deze molen in een nabijgelegen natuurgebied een functie als inmaler te geven werden begin 2004 weer op de lange baan geschoven, omdat de Rijksdienst voor de Monumentenzorg geen toestemming wilde verlenen. Pas in april 2007 werd beslist dat de molen mocht worden verplaatst.

Op 8 januari 2010 werd daadwerkelijk begonnen met de verplaatsing. Hiertoe moest onder meer het achtkant worden gedemonteerd: het was niet mogelijk dit in zijn geheel naar de nieuwe locatie te vervoeren. Apart is dat met de historische veldmuren iets soortgelijks werd gedaan: die werden in enkele grote delen afgebroken en op de nieuwe plaats weer toegepast. 
25 maart 2010 zijn het gemonteerde achtkant en de oorspronkelijke kap op de reeds geplaatste oude muurfragmenten (in het natuurgebied De Steendert nabij Ophemert) gezet. 30 maart werden de roeden gestoken. Daarna is de molen verder maalvaardig gemaakt. 12 november 2010 volgde de officiële ingebruikname. 

Het zat de molen op zijn nieuwe plaats niet mee: op 27 oktober 2013 brak tijdens het draaien de binnenroede en werd door de val ook het hekwerk van de buitenroede beschadigd. Beide roeden werden enige tijd later gestreken.
In november 2014 kwamen nieuwe roeden en korte tijd daarna was de molen weer maalvaardig maar helaas: in het voorjaar van 2017 volgde wéér stilstand en opnieuw vanwege de roeden. Deze molen was, met vele andere, namelijk uitgerust met zgn. gedeelde roeden. In dit type, waarbij twee roehelften in het midden met bouten aan elkaar gekoppeld zaten, was qua constructie toch niet foutloos gebleken en als gevolg werden vrijwel alle hiermee uitgeruste molens stilgezet, om later dan andere roeden te krijgen. 
Heel lang heeft deze molen niet hoeven stilstaan: in december 2017 arriveerden hier nieuwe gelaste roeden; in januari 2018 was de molen weer maalvaardig.

aanvullingen

toelichting naam

De molen is recent verplaatst en een goede nieuwe aanduiding is nog niet voorhanden. De volgende is in ieder geval correct: "de voormalige Molen van de dorpspolder Wadenoijen, nabij de Steendertse Uitweg te Ophemert".

literatuur

Leo Endedijk, Poldermolen van Wadenoijen moet verplaatst worden, in: Molens (dec. 2004), pp. 4 - 7.
Nico Jurgens, De molen van Wadenoijen: verplaatst of ontworteld?, in: Molenwereld 108 (2007), pp. 374 - 387.

foto's

foto's