Molen Krimstermolen / De Phoenix, Zuidwolde

Zuidwolde, Groningen
b

korte karakteristiek

naam
Krimstermolen / De Phoenix
modeltype
Kantige molen, grondzeiler
functie
poldermolen
bouwjaar
herbouwd
1977
bedrijfsvaardigheid
Tijdelijk niet maalvaardig (zie 'Geschiedenis')
bestemming

Reservebemaling voor bemalingsgebied Hunsingo (ca. 3600 ha.)

Toon op Google Maps met andere molens in de buurt  
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt
Ten Bruggencate-nr.
10054
oude dbnr.
B392
Meest recente aanpassing
| Bedrijfsvaardigheid
media-bestand
Molen 10054 Krimstermolen / De Phoenix (Zuidwolde)
Harmannus Noot (10-10-2015)

locatie

plaats
Zuidwolde
gemeente
Het Hogeland, Groningen
kadastrale aanduiding
Gemeente Bedum, sectie L, nr. 572
geo positie
X: 236061, Y: 587846
N: 53.27112, O: 6.60244
biotoopwaarde
4 (aanvaardbaar)
landschappelijke waarde
Vrij groot, wordt alleen vanuit het zuiden belemmerd door een viaduct in de autoweg N46 met te veel begroeiing op de taluds.

contact en bezoek

bezoek/postadres

Zuidwolde
molenaar
Hans Wolthuis / Harmannus Noot
telefoon
06-12039630
website
social media
open voor publiek
ja
open op zaterdag
nee
open op zondag
nee
op afspraak
ja
openingstijden

Op afspraak

toegangsprijzen
winkelinformatie
meelverkoop
nee
museuminformatie
gericht op scholen
ja
informatie voor scholen

Schoolbezoek op afspraak.

bijzonderheden
fietsroute
fietsroute in de buurt van Krimstermolen / De Phoenix via fietsnetwerk.nl

constructie

modeltype
Kantige molen, grondzeiler
krachtbron
wind
kenmerken
functie
romp
Grenen achtkant, gedekt met riet, op lage stenen voet, zonder ondertafelement. N.B. De twee oostelijke achtkantstijlen staan op aparte gemetselde stiepen.
kap
Gedekt met riet
inrichting

Twee linkse houten vijzels; Ø grote vijzel 1,54 m.; Ø kleine vijzel 1,24 m. 

versieringen

Zeer smalle baard, wit geverfd, met de tekst 'Krimstermolen'.

Tijdens een onderhoudsbeurt in de nazomer van 2017 werd de molen voorzien van nieuwe 'hammen' op de windpeluw, deze komen meer overeen met het aanzicht van de kap zoals op oudere foto's uit de jaren '50 en '60 te zien is.

In de zuidoostelijke veldmuur een gevelsteen met het opschrift:

1977
Eertijds gebouwd in Riedlands dreven
Ben ik vandaar naar hier verdreven
Het werken was mij daar ontzegd
Daar de boezem werd verlegd
Thans werk ik aan het Boterdiep
Waar men een nieuwe plaats mij schiep

plaats bediening
grondzeiler
bediening kruiwerk
buitenkruier
plaats kruiwerk
bovenkruier
kruiwerk
Voeghoutenkruiwerk; kruilier met rondgaande ketting
vlucht
24,25 m.
vang
Vlaamse vang; vangstok; pal
overbrenging

Bovenwiel 65 kammen
Bovenbonkelaar 42 kammen
Spoorwiel 67 kammen
Schijfloop grote vijzel 37 staven
Schijfloop kleine vijzel 36 staven
Onderwiel grote vijzel 41 kammen
Onderwiel kleine vijzel 37 kammen
Wiel grote vijzel 47 kammen
Wiel kleine vijzel 39 kammen

Overbrengingsverhoudingen
1 : 2,22 (grote vijzel)
1 : 2,73 (kleine vijzel)

hoogte
wiekvorm
Systeem Dekker met zelfzwichting en neusremkleppen op beide roeden.
Kantel uw mobiel om de tabellen helemaal te zien
wiekenkruis
fabrikant roenummer positie bouw fabricagejaar jaar gestoken positie jaar verdwenen lengte
Bremer ✉︎ 213 buiten 1977 1977 buiten aanw. 24,25
Bremer ✉︎ 212 binnen 1977 1977 binnen aanw. 24,25
Pot ✉︎ 2706 binnen 1933 1933? binnen 1977 24,00
Pot ✉︎ 1976 buiten 1904 1904 buiten 1977 23,55
Pot ✉︎ 1977 binnen 1904 1904 binnen 1933 23,45
molen heeft problemen met de roeden
wiekverbeteringen

Zeer waarschijnlijk is dat de molen vanaf de bouw in 1904 zelfzwichting heeft gehad, de afgebrande voorganger had dat immers ook al.
In 1933 kreeg deze molen op beide roeden het systeem Dekker met zelfzwichting en - tevens - dwarskleppen.
In 1979, na de overplaatsing, is opnieuw het systeem Dekker met zelfzwichting, nu met neusremkleppen, aangebracht. De dwarskleppen keerden (daarom) niet terug.

bovenas
fabrikant asnummer fabricagejaar jaar gestoken jaar verdwenen lengte
media-bestand
As 141, Muinck Keizer, J.M. de
Muinck Keizer, J.M. de
✉︎ 141 1908 1908? aanw.
afbeelding van onze ondersteuners

geschiedenis

toestand
werkend
bouwjaar
bedrijfsvaardigheid
Tijdelijk niet maalvaardig (zie 'Geschiedenis')
bestemming

Reservebemaling voor bemalingsgebied Hunsingo (ca. 3600 ha.)

molenmaker
J. Klippus, Bedum, ontwerp; M. Noordewier, Eenrum, uitvoering (1904) Fa. Bremer/Dunning, Adorp (1977)
omwentelingen
eigendomshistorie

De Stichting Groninger Poldermolens is eigenaar sinds 1-01-2016, daarvoor was dit de Molenstichting Hunsingo e.o..

geschiedenis

De Oostelijke Bedumerpolder (groot 1364 ha.) werd gesticht in 1816. Voor de bemaling ervan bouwde men maar liefst drie molens. In 1862 werd één daarvan, de voorganger van de huidige molen, verplaatst.
De oprichting van een stoomgemaal in 1878 leidde tot de afbraak van twee molens; deze molen bleef als enige gehandhaafd en ook in bedrijf.

Op 3 oktober 1903 verbrandde deze maar direct volgde herbouw: de nieuwe molen werd in 1904 in gebruik genomen. Er was bij het polderbestuur kennelijk nog voldoende vertrouwen in de windkracht.
Dit bleek ook nadat in januari 1908 de bovenas tijdens het malen was gebroken. De verzekeringsmaatschappij keerde niet uit, omdat die stelde dat de bovenas te licht was geweest. Vervolgens heeft de polder toen voor eigen rekening een nieuwe bovenas laten gieten.
De werkboeken van de fa. Pot van 1908 melden geen nieuwe roeden voor deze molen: mogelijk waren de uit 1904 daterende roeden na de asbreuk nog te handhaven.
In 1933 kreeg de molen het systeem Dekker met zelfzwichting, dit nadat men eerst ook één roede had vervangen door een nieuwe. 

Op 1 juli 1969 kwam de molen, die reeds lang de steun had van een elektrisch gemaal, definitief buiten bedrijf. Inmiddels had een ruilverkaveling ervoor gezorgd dat de molen op die plaats ook geen bemalingsfunctie meer zou kunnen krijgen. Bij de novemberstorm van 1972 brak een stuk van één van de roeden af.

Na enige jaren van voortschrijdend verval besloot het waterschap Hunsingo de molen te verplaatsen en restaureren. Hiertoe brak de fa. Bremer in 1977 de molen af en verplaatste deze vervolgens naar de oostzijde van het Boterdiep, ten noorden van het Casper Hommesgemaal.

Sinds de heropening (april 1979) heeft de molen de taak van reservegemaal voor een gebied van ca. 3600, en eventueel zelfs 4800 ha. en is als zodanig geregeld op vrijwillige basis in bedrijf. 

Helaas gingen na 2000 de maal- en ook draaivaardigheid achteruit en moest de molen geruime tijd stilstaan. 
In 2011-2012 werd een start gemaakt met groot onderhoud: de windpeluw werd vervangen, evenals de (drie!) steunderbalken daaronder. Ook het gevlucht kreeg herstel en zo was de molen vanaf de zomer van 2012 weer draaivaardig. 
In 2013 kwam de subsidie beschikbaar voor de tweede fase van de restauratie: het vervangen van beide houten vijzels, vernieuwen van de krooshekbruggen en het grootste deel van de staart, lange en korte spruit en kruilier. 
In de loop van 2015 was de molen weer geheel maalvaardig, al bleek wel snel dat één van de vijzelwielen in minder goede staat verkeerde en grondig diende te worden herzien.
Op 10 oktober 2015 volgde de officiële ingebruikname, tegelijk met De Zilvermeeuw, eveneens eigendom van de molenstichting Hunsingo.

In maart 2021 werd vastgesteld dat de beplating van de Dekker stroomlijnneuzen hier en daar losliet, daardoor was draaien niet langer veilig.
In het voorjaar van 2022 is hierin voorzien en tijdens het Nationale Molenweekend van 14 en 15 mei deed de Krimstermolen weer mee.

Helaas bleek in januari 2024 dat de beschoeping van beide houten vijzels aangetast was door houtrot. Als gevolg zal deze molen enige tijd niet meer kunnen malen. Hier is het niet bij gebleven: men heeft inmiddels geconstateerd dat de uit 1977 daterende roeden hun beste tijd hebben gehad. Los van wat er met de vijzels gaat gebeuren wordt nu ook een plan opgesteld om het gevlucht te vervangen. 

Molenaars van deze molen (en zijn voorganger):
Kornelis Mulder (1861 - 1870)
Fr. Belmer (1870 - 1884)
G. Koning (1884 - 1889)
Klaas Haak (1890 - 1916)
D. Postma (1916 - 1919)
J. Dijkema (1919 - 1954)
J. Wierenga (1954 - 1962)
J. Goudemond (1962 -1964)
J. Wierenga, ten tweeden male (1964 - 1969).

 

aanvullingen

literatuur

L. Groenewold, De Krimstermolen in Bedum (Gr.), in: Molennieuws april 1980, pp. 12-22.

trivia

J. Wierenga werd in 1964 bereid gevonden om wederom met de molen te gaan malen maar omdat hij inmiddels een huis in Bedum had, wilde hij niet meer bij de molen wonen (aannemelijker is echter, dat vooral mevrouw Wierenga niet opnieuw bij deze op zijn vorige plaats zeer eenzaam gelegen molen wilde wonen). Het polderbestuur accepteerde dit en kocht vervolgens voor Wierenga een brommer.

foto's

foto's