Molen I, Heusden

geschiedenis

toestand

verdwenen

bouwjaar

< 1560

verdwenen

na 1680

opvolger

Heusden (Nr. I)

geschiedenis

De standerdmolen staat samen met (standerd-)molen II op de kaart die Jacob van Deventer rond 1560 van Heusden en omgeving maakte (zie dbnr. 9440).

Bij rosmolen dbnr. 15312 wordt gesuggereerd dat deze drie molens allen reeds uit 1320 dateerden. Welke bewijzen hiervoor zijn is onbekend.

Heusden is door de spanjaarden belegerd en verwoest in 1569. Vervolgens was er nog een grote stadsbrand in 1572 (bron: wikipedia). De vraag is of de houten molen dit heeft overleefd danwel is herbouwd.

Voor de twee windmolens en de rosmolen gezamenlijk zijn 6 windbrieven (het recht om een molen te mogen bouwen en exploiteren) afgegeven: Aan Adriaen van Gemert Joostz op 21 maart 1578 voor de erfpachtsom van 242 pond en op 22 juni 1581 voor 450 pond. Aan Wouter Joppen, molenaar te Heusden, op 19 september 1591 voor 750 pond, op 21 mei 1594 voor 875 pond, op 23 oktober 1600 voor 930 pond en 21 augustus 1608 voor 1250 pond. Bron en algemene informatie: www.gahetna.nl, index Grafelijkheidsrekenkamer: windrechten (molens).

De significante erfpachtstijgingen in 1591 en 1608 kunnen erop duiden dat Joppen er in 1591 of 1608 een derde standerdmolen had bijgebouwd, dbnr. 9439. Bij Van Gemert wordt nog expliciet gesproken over 2 windkorenmolens, bij Joppen is dat niet meer het geval.

In de beeldbank van het Rijksmuseum zijn twee schilderijen van Heusden (aanzichten) aanwezig. De data zijn geschat. Op het schilderij van ca. 1625-1674 worden de molens I en II afgebeeld, net als molen III. Op het schilderij van ca. 1640-1660 wordt alleen nog maar molen III afgebeeld en zijn molen I en molen II duidelijk niet meer aanwezig. Ioan Blaeu beeldt op zijn kaart van Heusden uit 1649 de drie standerdmolens I, II en III nog af. Geconcludeerd kan worden dat deze molen I en molen II rond 1650 verdwenen zijn.

-----

NB.
De datering van het rijksmuseum klopt niet. Het schilderij is jonger. Het donjon van het kasteel is als ruïne afgebeeld. Het kasteel is bij een blikseminslag in 1680 verwoest en de ruïne in 1823 gesloopt (zie https://nl.wikipedia.org/wiki/Kasteel_Heusden). Dit schilderij dateert dus van na 1680. De molens Nummer I en II zijn waarschijnlijk wat later verdwenen.

Informatie van Camiel Damen, 7 mei 2021