Molen Buskruitmolen Nr. 10/ De Gouden Draak / De Goudend, Middelburg

geschiedenis

toestand

verdwenen

bouwjaar

1701

verdwenen

1816

geschiedenis

Op de kaart van Hattinga zijn drie kruitmolens weergegeven. Centraal in de afbeelding is kruitmolen de Eendragt zichtbaar, linksboven is nog een deel van Middelburg zichtbaar. Op deze kaart lijkt het water welhaast de meest praktische aan- en afvoerweg voor de materialen te zijn. De twee andere afgebeelde kruitmolens, De Grenadier en de Goudend, zijn net als De Eendragt begin 18e eeuw gebouwd.
De drie molens zijn niet de eerste in de omgeving. Al vanaf het begin van de 15e eeuw wordt
melding gemaakt van buskruitproductie. De molens bevinden zich nog in of bij de stad. Hoewel men in april 1644 besluit de buskruitmolens te verplaatsen, wordt in juli van dat jaar besloten dat de molens kunnen blijven waar ze zijn, op voorwaarde dat het magazijn op ruime afstand van de molen massief wordt opgemetseld. Tot die tijd moet het kruit wekelijks worden afgevoerd naar ‘s lands magazijn te Veere.
In 1701 wordt besloten tot het plaatsen van een buskruitmolen aan de zuidzijde van de haven, het betreft dan vermoedelijk Gouden Draak / Goudend of Eendragt. De Grenadier wordt in 1710 opgericht en wordt na een dramatische ontploffing in 1802 verbouwd tot boerderij.
Een bron uit 1820 bevestigt dat de Eendragt in 1807 nog in gebruik is, maar meldt ook dat de
Goudend in 1807 buiten gebruik is. In februari 1807 wordt inderdaad het verzoek gedaan om de Goudend / Gouden Draak te verplaatsen. In het magazijn bevindt zich op dat moment 40.000 lb buskruit en in dat jaar wordt nog wel geproduceerd. Na enkele jaren van stilstand is in 1816 de verplaatsing een feit.

Vermoedelijk is de VOC van grote invloed geweest op de bouw van de drie molens en de VOC of de WIC zullen vermoedelijk ook de grootste afnemers zijn geweest. In de reeds eerder aangehaalde scriptie is te lezen dat de markt voor buskruit in de Zuidelijke Nederlanden na 1700 af gaat nemen, vanwege aanhoudende vrede. De productie in de 18e eeuw lijkt rechtstreeks beïnvloed te worden door oorlogsdreiging en door de stabiliteit van de aanvoerlijnen. Na 1800 worden de overgebleven buskruitfabrieken stuk voor stuk gesloten, verbouwd of opgenomen in de vereniging ‘Gezamenlijke Buskruidmakers van Noord-Holland, Utrecht en Zeeland’.

Bron en meer informatie: Molens te Middelburg Mortiere, Een Archeologische Opgraving, feb. 2009.
-----

De kruitmolen De Gouden Draak van Abraham van Hoornbeek was Nr. 10 van de 12 in 1807 nog bestaande kruitmolens. Hij werd toen bediend door 5 knechts en 7 paarden.
Bron: Een blik op de buskruitindustrie in de Lage Landen, scriptie door Johan Verachtert, Universiteit Gent 2001-2002.