Molen Het Rat van Avonturen, Middelie

geschiedenis

toestand

verdwenen

bouwjaar

1700

circa

verdwenen

circa 1809

voorganger

Middelie (De Bruijnvis)

geschiedenis

Het erf van de voormalige De Bruijnvis, dat Marten Jansz had overgenomen, werd in 1691 gekocht door Pieter Klaesz Bost. Deze heeft niet lang daarna een geheel nieuwe, zeskante zaag- en schelpzandmolen op het perceel opgericht. Het risico werd gespreid, omdat naast het zagen van hout ook schelpzand werd gemalen.

Bost bleef tot zijn dood in 1722 werkzaam met de molen. Bij de verdeling van zijn boedel kwam de molen, "Rat van Avonturen" geheten, onder beheer van Claas de Geest (man van Annetje Bost) en Pieter Roos (man van Wellemoet Bost). Inmiddels was er een tweede schelpzandmolen (Tenbruggencatenummer 08292) naast gebouwd, op het terrein van de vroegere zaagmolen "de Waterlooper". Jan Bost kreeg deze molen in eigendom. De zaag- en schelpzandmolen werd uiteindelijk eigendom van Jan Pietersz Bost en Christiaan de Vries.

Na enkele jaren als vennoten te hebben gewerkt, besloten Bost en De Vries hun gezamenlijke boedel te scheiden. Daarbij bleek dat de naast de oude molen (" 't Rat van Avonture") opgerichte nieuwe molen "de Hoop" heette. Deze laatste kwam toen in handen van Christiaan de Vries. Jan Bost behield de zaag- en schelpzandmolen en verplichtte zijn vroegere vennoot jaarlijks 650 ton schelpzand à 30 stuivers van hem af te nemen.
Later werd de regeling tussen de twee voormalige compagnons nader uitgewerkt, maar dat kon niet verhinderen dat ze ruzie kregen. Bost daagde De Vries zelfs voor de rechtbank. Hij kreeg gelijk van de rechters en De Vries moest alsnog 650 ton schelpzand afnemen, hoewel hij daar geen haast mee maakte.

Zaagmolen "het Rat van Avonturen" bleef in handen van de familie Bost. Jan Bost verkocht in 1772 de helft aan Gerrit Kroon, die enkele jaren later ook de compagnon van zoon Pieter Bost werd. Deze Pieter Bost Jansz zou twee compagnons overleven. Eerst overleed Gerrit Kroon, waarna Justus Boot zijn aandeel van de erfgenamen overnam. De waarde van de helft van het bedrijf was inmiddels wel van 2500 naar 1700 gulden gedaald. Toen ook Boot overleed werd de vennootschap ontbonden en door de helft terug te kopen van de erfgenamen Boot werd Pieter Bost weer eigenaar van het gehele complex. Het werd toen als volgt omschreven:
"een hegt, sterk en welgelegen houtzaagmolen, zijnde een seskante bovenkruijer, die teffens voorzien is van eenen steenen legger en twee dito loopers, zijnde bevooren
gebruijkt tot het maalen van schulpzand, met deszelvs knegtswooning, houthuijnen en loots".

In 1807 verkochten Jacob Teengs, Kornelis Peereboom de Jong en Dirk Kroon als gemachtigden van wijlen Pieter Bost "het Rad van Avontuur" voor driehonderd gulden (!) aan Kornelis Peereboom de Jong. Twee jaar later verkocht deze in Beets wonende koopman (zie Tenbruggencatenummer 03907 c) de molen aan de weduwe van Sijmen Kleen uit Kwadijk. De koopsom bedroeg nu 500 gulden, maar dat was nog altijd slechts tien procent van de waarde in 1772. Kort hierop moet "het Rad van Avontuur" zijn verdwenen.

Bron: Molens van Edam door drs. D.M. Bunskoeke, 1999. Uitgave Vereniging Oud Edam.