Molen Buskruitmolen Nr. 8, Utrecht

Utrecht, Utrecht
v

korte karakteristiek

naam
Buskruitmolen Nr. 8
modeltype
rosmolen
functie
kruitmolen
bouwjaar
verdwenen
toestand
verdwenen
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt  
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt
Ten Bruggencate-nr.
08201
oude dbnr.
V8201
Meest recente aanpassing
| Conversie

locatie

plaats
Utrecht
plaatsaanduiding
aan de Loevenhoutsedijk
gemeente
Utrecht, Utrecht
streek
Vechtstreek
kadastrale aanduiding 1811-1832
Lauwerecht A (3) [diversen] Hendrik van Hoorn, koopman
geo positie
X: 135665, Y: 458117
N: 52.11095, O: 5.10495

constructie

modeltype
rosmolen
krachtbron
spierkracht
functie
afbeelding van onze ondersteuners

geschiedenis

toestand
verdwenen
bouwjaar
verdwenen
1843 - 1845
geschiedenis
In 1622 kreeg Steven van der Hagen toestemming voor het oprichten van een kruitmolen. Na zijn overlijden verkocht de weduwe de molen met het huis Blyesteyn, hofstede, boomgaard en weiland in 1625 aan de Amsterdamse koopman Johan van Hoorn.

Uit de daarop volgende eeuwen is een hele reeks ongevallen, bijna-ongevallen, veiligheidsinspecties en veiligheidseisen bewaard gebleven, zie ondergenoemd artikel.

In de 16e eeuw breidden de opvolgers Hendrik en Nicolaas van Hoorn het bedrijf uit met ondermeer een kruitstoof, woningen voor de knechts en de opzichter, een zwavelsmelterij en een koolbranderij. Verder kwamen er meerdere kruitmolens, een harphuis, koolhuis en een zwavelraffineerderij.

Vanaf 1707 waren de Utrechtse molen en Buskruitmolen Nr. 3 / De Oude Molen (Tenbruggencatenummer 10062) in Ouderkerk aan de Amstel van dezelfde eigenaars. In 1824 nummerde de koning het bedrijf in Utrecht als Buskruitmolen Nr. 8.

Na het overlijden van Pieter Theodorus van Hoorn in 1843 besloten de eigenaars, wier deelname in 1/2880 delen werd bijgehouden, het bedrijf te beëindigen. De terreinen werden verkocht aan Johan Adam Meelboom, in 1845 was de kruitmakerij reeds verdwenen.

Bron: De buskruitmolen aan de Vecht, artikel door W.A.G. Perks in Jaarboekje Oud Utrecht 1967. Coll. H. van der Kaay.
-----

De kruitmolen van Hendr. van Hoorn en Zoonen was Nr. 8 van de 12 in 1807 nog bestaande kruitmolens. Hij werd toen bediend door 10 knechts en 7 paarden.
Bron: Een blik op de buskruitindustrie in de Lage Landen, scriptie door Johan Verachtert, Universiteit Gent 2001-2002.

aanvullingen

trivia
NB De aangegeven locatie is een ruwe schatting. Het terrein was bovendien nogal uitgestrekt, zodat moeilijk de exacte locatie van de molen(s) aan te wijzen is.

-----

Utrecht was al vroeg een belangrijk centrum van de regionale buskruitproduktie. Reeds voor de oprichting van de latere Buskruitmolen Nr. 8 werden enkele molens vermeld.

Zo schijnen rond 1428 grondstoffen voor buskruit te zijn gestampt in de oliemolen van Dirck van Tessel, wordt in 1644 vermeld dat bij de kruittoren bij de Wittevrouwenpoort eertijds een ros-kruitmolen stond, verzocht ene Van Veldhuizen in 1614 een kruitmolen aan de Vecht te mogen stellen, en schijnt er een kruitmolen gestaan te hebben op grond van het convent van Mariendaal in het gerecht van Achttienhoven, mogelijk opgericht rond 1614.
Bron: genoemd artikel.

-----

1005-3 Abdij Mariëndaal van Cisterciënzerinnen te Zuilen:

- Johan van Leembruggen, ½ morgen land bij de Vecht te Achttienhoven,
met de daarop staande kruitmolen, 1695 (5r-6r)
- Catharina van Ravestein, wed. van Johan van Leembruggen, ½ morgen land aan de Vecht te Achttienhoven,
met de daarop staande kruitmolen , 1717 (14r-15r)
- Nicolaas Stellingwerff, ½ morgen land aan de Vecht te Achttienhoven,
met de daarop staande kruitmolen, 1726 (29r-30r)
- Pieter Stellingwerff, ½ morgen land aan de Vecht te Achttienhoven,
met de daarop staande kruitmolen, 1726 (30r-31r)
- Cornelis van Pijlsweerd, ½ morgen land aan de Vecht te Achttienhoven,
met de daarop staande kruitmolen, 1747 (65v-67v)
- Cornelis Wilborg, ½ morgen land aan de Vecht te Achttienhoven,
met de daarop staande kruitmolen, 1748 (70v-72v)
- Johannes Bosch, ½ morgen land aan de Vecht te Achttienhoven,
met de daarop staande kruitmolen, 1749 (72v-74v)

Fragment van een register van uitgifte van akten van erfpacht door de ridderschap van goederen van de abdij Mariëndaal, Vrouwenklooster en Wittevrouwenklooster, 1760:
Bruno van der Dussen, oud-schepen van Amsterdam, een halve morgen land bij de kruitmolen, te Achttienhoven (Mariëndaal)

Akten van uitgifte in erfpacht door de ridderschap van een halve morgen land met de kruitmolen, aan de Vecht te Achttienhoven, met renversalen, 1743-1764
Maria Schuyt, weduwe van Bruno van der Dussen, oud-schepen van Amsterdam, 1764

Verzoekschrift van Jacobus Henricus Oosterhuysen te Utrecht aan de ridderschap van Utrecht om uitgifte aan hem van een erfpachtakte van een halve morgen land, waarop eertijds de kruitmolen, stond, thans het huis Zorgvliet te Achttienhoven, met renversaal van de akte van erfpacht, 1789

Bron: Het Utrechts Archief, informatie van S. Middelhoek, 23 april 2015