Molen Cruypmolen, Utrecht

Utrecht, Utrecht
v

naam: Cruypmolen
modeltype: Standerdmolen
functie: korenmolen
bouwjaar: < 1559
verdwenen: 1579
toestand: verdwenen
kaart: Toon de molen in Google Satelietweergave
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt: Toon op Google Maps met andere molens in de buurt
Ten Bruggencate-nr.: 08182
oude dbnr.: V8182
Meest recente aanpassing: 03-08-2023

allemolens.nl: Kijk op allemolens.nl voor historische foto's en documenten van deze molen

toestand: verdwenen
bouwjaar: < 1559
verdwenen: 1579
verplaatst
verplaatst naar: Utrecht (De Cruyp)
geschiedenis: Op St. Margretendag 1470 gelastte de raad dat de stadsmolenwerven Buiten Wittevrouwen binnen acht dagen ontruimd moesten worden (dit lijkt een zetfout in het boek van Perks te zijn. 1570 is wel logisch, zie onder). Rond 1560 stonden hier vier molens.

In 1559 werd de Cruypmolen genoemd in een transportakte. Het pad van de Steenstraat naar deze molen heette de Cruypmolensteeg, Cruipersteeg, Kreupelsteeg en tegenwoordig Kapelstraat. Een andere weg naar de molen leidde via het Molenaarspad, later Moordenaarspad, vanaf 1865 Koekoeksteeg.

In verband met Spaanse invallen besloot het stadsbestuur in 1578 om aan de oostkant twee nieuwe bolwerken te bouwen buiten de Wittevrouwenpoort. Daarom moesten de vier molens verplaatst worden. In januari 1579 dreigde de raad de molens omver te laten werpen als de molenaars niet meewerkten, maar in februari besloot men hen een tegemoetkoming in de verplaatsingskosten te betalen, en bovendien de fundamenten op de nieuwe plek op kosten van de stad te laten aanleggen.

De Cruypmolen kwam op het noorderbastion van Vredenburg terecht. Waarheen elk van de overige drie molens werd verplaatst is niet duidelijk, ze kwamen op het zuidelijke bastion van Vredenburg, op het Paardenveld en achter het Wittevrouwenconvent.

Bron: "Zes eeuwen molens in Utrecht", W.A.G. Perks.
Henk van der Kaay, 8 juli 2008.

trivia: NB Op de kaarten van Van Deventer (ca. 1560) en Braun (ca. 1572) staan vier molens aangegeven.

Uit de beschrijving bij drie van de vier molens en de kaart van Van Deventer (die over het algemeen nauwkeuriger tekent dan Braun) is af te leiden welke molen welke is:
1. Deze Cruypmolen stond aan de Cruypmolensteeg, later de Kapelsteeg. Dat is dan de meest noordelijke molen en de enige die niet langs de Biltse Steenstraat stond.
2. De Peter Foeytemolen (dbnr. 8180) stond volgens aktes aan de zuidzijde van de Steenstraat. Na Van Deventer is mogelijk een tweede molen (4, dbnr. 8179) naar de zuidzijde van de straat verplaatst, maar daarvoor nog niet.
3. De Lauwenmolen (dbnr. 8181) stond naast de eerste molen (gezien vanaf de stad) aan de Steenstraat, tegenover het Heilige Kruisgasthuis. Dat is dan de tweede molen vanaf de stad en de oostelijke van de twee molens tegenover de kerk- en gasthuisgebouwen, die aan de zuidzijde van de Steenstraat stonden.
4. De enige molen zonder plaatsbeschrijving is dan die eerste molen langs de Steenstraat, de overgebleven Stevensmolen (dbnr. 8179). Perks meldt dat de molen ook aan de zuidzijde van de Steenstraat stond (omdat zich daar het terrein van de latere eigenaar de Abdij van Oudwijk bevond), maar mogelijk is die veronderstelling onjuist of pas uitgevoerd na 1560.
: Molen 08182 Cruypmolen (Utrecht)

Jacob van Deventer, ca. 1560, met nummer van de 4 molens op basis van bovenstaande plaatsbepaling

meest recente aanpassing 03-08-2023