Molen Nooitgedacht, 's-Hertogenbosch

geschiedenis

toestand

verdwenen

bouwjaar

1800

verdwenen

1883

afgebroken

voorganger

's-Hertogenbosch (Bastion Maria)

geschiedenis

Op Bastion Maria heeft van 1673 een standerdmolen gestaan die eerder bij het Kruithuis aan de Kasterenswal stond, en die tussen 1755 en 1800 verdwenen is. Tot 1640 heeft in de nabijheid een standerdmolen gestaan, die eigendom was van het Groot Ziekengasthuis en aanvankelijk gebruikt werd als runmolen en later als korenmolen.
-----

In 1800 verkregen J. Kien en C. Mourik toestemming om op het Bastion Maria een windkorenmolen op te richten. Blijkens de kadasterkaart was het een ronde stenen bergmolen. In 1866 bleek de molen tevens pelmolen te zijn, in 1869 werd een stoommachine bijgeplaatst.

Bron: "Molenwandeling over de stadswal", artikelenreeks door Nico Jurgens, in "Bossche Bladen 2" 1997 (Stadsarchief). Verzameling H. van der Kaay.
-----

In een artikel [Brabants Dagblad 2 september 2003] spreekt achterkleinzoon Piet van der Wielen over de molen Nooitgedacht die op Bastion Maria heeft gestaan. Piets vader Martinus begon er in 1876 te malen. Hij was afkomstig uit Herpen en met zijn vrouw had hij negen kinderen van wie er drie molenaar zijn geworden.
Deze koren- en schorsmolen maalde voor de leerlooierijen in de buurt. De molen Nooitgedacht had --behalve de schoenmakerijen in de Langstraat-- ook Bossche bakkers als klant onder wie: Messing, Kuenen en Van Vugt.
Blijkbaar heeft Van der Wielen maar kort als molenaar in de stad gediend. Zij begonnen kort nadat ze als Bossche inwoner stonden geregistreerd een wasserij in het voormalige Bethaniëklooster, gelegen nabij het St.Jacobskerkhof.
-----

De ontmanteling van de wallen van 's-Hertogenbosch, waarmee begonnen werd in 1879, was aanleiding voor het stadsbestuur om ook de windmolens af te breken. De gemeente kocht hiertoe enkele molens aan.
Zo werd op 15 mei 1883 de ronde stenen molen 'Nooitgedacht' op Bastion Maria (bij de Berewoutkazerne) aangekocht, ook met de bedoeling om deze af te breken zodat het bastion geslecht kon worden waardoor de Dommel hier verbreed kon worden. De aankoop en sloop hebben het gemeentebestuur een tijdlang moeilijkheden bezorgd.

In de notulen van de gemeenteraad lezen we dat de afbraak uitgesteld werd omdat molenaar M. van der Wielen niet wilde vertrekken en met een rechtszaak dreigde. De molen was nog in gebruik voor het produceren van tarwe- en roggebloem voor de bakkers. Om die reden werd door de gemeenteraad zelfs nog overwogen de molen te laten staan en te verhuren. De voorzitter van de vergadering, wethouder F.J. Pompe, vond echter dat de tijd gunstig was om de molen af te breken omdat er al twee molenaars belangstelling getoond hadden voor de bij de sloop vrijkomende onderdelen. De molen had weinig waarde en de grond zou een nieuwe bestemming kunnen krijgen. Uiteindelijk werd definitief besloten de molen voor afbraak te verkopen.

Bron: "Molenonderdelen uit 's-Hertogenbosch draaien nog", artikelenreeks door Nico Jurgens, "Bossche Bladen 1" 1997 (Stadsarchief).

-----

Dordrechtsche Courant, zaterdag 21 / zondag 22 okt. 1883:
"Notaris Van de Mortel gevestigd te ’s-Hertogenbosch, zal aldaar op woensdag 31 october 1883, des namiddags ten 1 ure, in het Koffiehuis het Parlement, op de Pensmarkt, ten verzoeke van het Gemeentebestuur van ’s-Hertogenbosch, verkopen voor afbraak, de Steenen Koren- Windmolen genaamd “Nooit Gedacht” staande op het Bastion Maria, tegenover de Barbarastraat, in twee perceelen en in massa, zoals bij biljetten breeder is omschreven.
Op den dag der Verkooping zal des morgens van 9 tot 12 uur door een Opzichter der Gemeentewerken, aanwijzing worden gedaan.
Nadere inlichtingen zijn te bekomen bij den Heer J.M. Nabbe, Stads-Architect te ’s-Hertogenbosch."
Jaap de Vries, 5 nov. 2004.
-----

Koper van de molen en de molenaarswoning was aannemer J. van Lith uit Empel voor f 1640,-. De afbraak duurde van december 1883 tot maart 1884. In opdracht van de aannemer werd het van de afbraak afkomstige materiaal in veiling gebracht. Het bracht gezamenlijk f 1017,25. Helaas worden de kavels in de van de veiling opgemaakte processen-verbaal niet omschreven, noch worden de kopers genoemd. De lage opbrengst wijst er op dat er al onderdelen onderhands waren verkocht.

In de molen De Zwaan van Vinkel (databasenummer 1837) zouden onderdelen van een molen uit ’s-Hertogenbosch gebruikt zijn. Meest waarschijnlijk zijn deze onderdelen dan afkomstig van de Nooitgedacht. De Zwaan is in 1964 naar Holland, Michigan, in de Verenigde Staten overgebracht waar hij nog steeds draait.

Bron: "Molenonderdelen uit 's-Hertogenbosch draaien nog", artikelenreeks door Nico Jurgens, "Bossche Bladen 1" 1997 (Stadsarchief).