Molen van Schiermonnikoog (1e), Schiermonnikoog

geschiedenis

toestand

verdwenen

bouwjaar

< 1579

verdwenen

1762

gesloopt

opvolger

Schiermonnikoog (Molen van Schiermonnikoog (2e))

geschiedenis

Op 4 maart 1563 werd een windbrief (het recht om een molen te mogen bouwen en exploiteren) voor een molen te Vlieland op het Oosteinde (dbnr. 6180) verstrekt waarover gemeld wordt: 'stond vroger op Schermerkooch' (Schiermonnikoog). Dat zou dan waarschijnlijk een voorganger van deze molen zijn.
Bron en algemene informatie: www.gahetna.nl, index Grafelijkheidsrekenkamer: windrechten (molens)
-----

Uit 1579 is een vermelding van de molen bekend.

Johan Stachouwer, de eerste Heer van het eiland, trof bij zijn komst in 1638 daar reeds een molen aan. Bakker-molenaar Jan Geerts stelde het gezag van de nieuwbakken Heer al vrij spoedig op de proef door zijn korenmolen zonder diens voorkennis of toestemming in Dokkum door bemiddeling van zijn zwager Taecke Lieuwes te verkopen aan Andrijs Gerrijts Acronius. Johan I was hierover zeer verbolgen, uiteindelijk heeft Jan Geerts de verkoop van zijn korenmolen ongedaan moeten maken.

Omdat de molen werd bedreigd door het steeds verder opdringende zeewater, verzocht Teunis Haijkes Mellema reeds in 1759 aan de Heer om die te mogen verplaatsen naar "een sekere huisstede, gelegen aan de Oostkant van't Eijlandt alwaar hij ook twee huisen naest malkanderen heeft staan." Zijn billijk verzoek was van de hand gewezen en daarom wendden zijn erfgenamen zich in 1761 tot het Hof van Friesland om in deze zaak te beslissen.

Johan Willem Stachouwer deelde het Hof mede, dat hij plannen koesterde om zelf een molen en bakkerij te stichten. De broodvoorziening van Schiermonnikoog zou dan niet meer afhankelijk zijn van de Mellema's, die "als monopolisten tot uitspattend toe rijk en weelderig zijn geworden." Daarnaast kon de Heer het maal- en bakmonopolie zelf ook goed gebruiken ter versteviging van zijn gezag!

In 1762 kwamen de partijen tot een vergelijk. Johan Willem Stachouwer en de erven Mellema zouden gezamenlijk eigenaar worden van een door de Heer te bouwen molen aan de noordzijde van het eiland.

Bronnen:
- Noord-Oost-Friese korenmolens en hun molenaars, W.T. Keune, 1970.
- Het molenbestand in Friesland, een overzicht van het aantal der industriemolens in Frl. tot 1900, art. door drs. D.M. Bunskoeke in De Utskoat nr. 40, dec. 1985.