Molen (getijden-papiermolen), Hendrik-Ido-Ambacht

geschiedenis

toestand

verdwenen

bouwjaar

1589

circa

verdwenen

circa 1596

geschiedenis

De papiermolen in Hendrik-Ido-Ambacht werd gebouwd krachtens octrooi aan Hans van Aelst en Jan Lupaert, en is alleen bekend uit archiefstukken over de molens in Zwijndrecht en Dordrecht. De molen werd gebouwd door Jan Lupaert en een compagnon, en was mogelijk nog niet gereed bij zijn dood in 1589. In de octrooibevestiging van 2 mei 1589 worden de weduwe Lupaert en de compagnon Jacob Anthonisz als eigenaars genoemd. Uit de octrooiverlenging van 3 augustus 1589 blijkt dat de helft toen aan Nicolaes Tserraerts was verkocht.
In de octrooiverlenging van 3 maart 1594 worden als eigenaars Nicolaes Tserraerts en Jasper Troyens genoemd. De laatste naam doet vermoeden dat deze de deskundige papiermaker was, mogelijk afkomstig uit het Franse papiermakers-centrum Troyes.

De papiermolen van Hendrik-Ido-Ambacht was een watermolen en moet gezien de ligging een getijdenmolen zijn geweest. De Dordse thesaurier van de reparatiën ontving in 1590 van Nicolaes Tserraerts de somma van 159 pond uyt saecke van een radt, dat hem van stadswegen was geleent, om in zijnen pampiermoelen te gebruycken, ende 'tzelve hem affgevordert zijnde, verclaerde 'tzelve nyet te connen ontbeeren, maer versocht dat den thesaurier 't zijnen coste een nyeu radt soude doen maecken, 't welck den thesaurier gedaen heeft .... De timmerman Hendrick Gillisz. timmerde het nieuwe rad.

De verdere geschiedenis van deze papiermolen is duister. Tserraerts nam in 1596 deel aan het oprichten van een papiermolen te Schiedam en wellicht werd de molen te Hendrik-Ido-Ambacht toen verkocht. Een bevestiging van dit vermoeden kan zijn dat op 5 maart 1595 een verzoek van ene Jacob Cornelisz, Burger tot Dordrecht voor het verlengen van het octrooi voor het maken van papier werd afgewezen. De Staten zagen kennelijk geen heil meer van monopolies, die de uitbreiding der nijverheid slechts belemmerden.

Bronnen:
- De oudste Hollandse papiermolens, H. Voorn in Papierwereld 1961. Coll. H. van der Kaay.
- Grol en Zondervan: Jaarboek 2008 "Draaiende wieken..." 5.63.