Molen Kruitmolen nabij de Heltoren, Delft

geschiedenis

toestand

verdwenen

bouwjaar

< 1592

verdwenen

voor 1604

opvolger

Delft (De Jonge Ernst, later De Eendracht)

geschiedenis

Het misverstand met de kruitmolen is te wijten aan het boekje "Verdwenen windmolens in Delft" van Boekweijt en Van Olst (1979), waarin wordt geopperd dat hij een voorganger was van De Oranjeboom (Tenbruggencatenummer 10133).

Echter in een akte uit 1592 staat dat er op het bolwerk voor de Heltoren een kruitmolen stond: "krijgt Willem Willemsz. van Utrecht, kruijtmaecker, consent om op het bolwerk buijten de Heltoren een kruitmolen met een huisje te zetten. "
Bij het in- en uitgaan moest hij met een schouken varen (een veerpontje), hij, zijn gezellen, zijn familie en het paard en alle avonden moet hij het schouken (het bootje) uit de vest (het water, de gracht) brengen binnen de stad of door de Geusbrug (de Lepelbrug) (GA Delft Consentboek I, dd. 20 april 1592).
Er is sprake van het paard van de kruitmaker, zodat mag worden aangenomen dat de kruitmolen een rosmolen was.
Vier jaar later kreeg kruitmaker Willem van Utrecht toestemming om een huisje te bouwen waarin hij het kruit kan opslaan (GA Delft Consentboek I, dd. 17-11-1596).

In 1604 wordt vermeld dat de molen niet meer op het bolwerk staat. Aan twee schippers die op Amsterdam voeren werd toestemming verleend om op het bolwerk buiten de Heltoren, op de plaats waar de kruitmolen heeft gestaan, een houten huisje te bouwen om hun gereedschap op te slaan (GA Delft Consentboek I, dd. 1 juli 1604).

De kruitmolen stond dus niet naast de Heltoren, maar op het bolwerk. De kruitmolen is dus ook niet de opvolger van de Oranjeboom.

Later, op de kadasterkaart 1811-1832, staat ter plekke een houtzaagmolen aangegeven.

In 1592 had Willem van Linschoten, kruitmaker, een kruitmolen op het bolwerk naast de Heltoren. Deze plaats vond men waarschijnlijk een beetje gevaarlijk, want kort daarna in het begin van de 17e eeuw werd de kruitmolen verplaatst naar de Buitenwatersloot (Tenbruggencatenummer 08592). Dit was op de kavel van de latere Kogelgieterij.
Bron: "De Kogelgieterij", scriptie door Karin Vlaar, 6 januari 2006.