Molen De Vrede, Bovenkarspel

aanvullingen

trivia

"De korenmolen van Bovenkarspel stond volgens een in 1680 verschenen kaart in die tijd aan de noordkant van de Tocht, een parallel aan de dorpen Bovenkarspel en Grootebroek lopende watering, dichtbij de grens met Grootebroek. Op de kadastrale kaart van 1826 staat hij nog aan de Tocht, maar al meer oostwaarts. In 1830 stond op deze plaats de standerdmolen 'De Vrede', die eigendom was van Jacob Schuit, molenaar te Bovenkarspel. De molen had een vlucht van 82 voet en twee paar stenen die niet gelijktijdig gebruikt konden worden."
Citaat uit NH Molenboek 1981.

Er staat abusievelijk vermeld dat de molenaar in 1830 Jacob Schuit was, dit moet op een schrijf- of leesfout berusten. Dat de molen in 1826 meer oostelijk stond klopt ook niet, op de kadasterkaart staat hij nog aangegeven dichtbij de grens met Grootebroek.

In het NH Molenboek 1964 (p. 119) staat dat De Vrede voor 1849 op de plek stond van de huidige Ceres, maar dat is onjuist.
Red.
-----

Prent uit 1694-1696, Westfries Archief, zonder inv.nr..
De prent is uitgegeven in het kader van een loterij die in of kort na 1694 werd uitgeschreven voor de slachtoffers van de dorpsbranden in 1681 en 1694. Afgebeeld is de brand in 1694. Het lijkt me sterk dat de tekenaar bij de brand zelf was. Hij zal daarna bij de Kerksloot aan de zuidzijde van de Tocht zijn gaan zitten om de omgeving vast te leggen en heeft de brand er bij gecreëerd.
De linkermolen is De Ruiter te Grootebroek.
Rechts de molen te Bovenkarspel. Perspectivisch wringt dit wel. De zichtlijnen met de molen en de kerk in Bovenkarspel kloppen wel, maar de molen staat voor mijn gevoel veel dichterbij getekend dan hij feitelijk stond. De kerk van Bovenkarspel staat wel goed ver weg. Ik denk dat de tekenaar om artistieke redenen de molen dichterbij heeft gehaald.
Pim van der Wijk, 23 juli 2016.
-----

In mei 2012 werd een archeologische opgraving uitgevoerd aan de Hoofdstraat 23-29 in Bovenkarspel. Dit terrein ligt op nog geen 100 m ten oosten van winkelcentrum Streekhof. Het onderzoek werd uitgevoerd door Archeologie West-Friesland met ondersteuning van vrijwilligers en studenten.
Mogelijk had de... veranderende perceelsverdeling te maken met de bouw van een standerdmolen op het terrein. Hiervan werden delen van vier grote bakstenen poeren of teerlingen teruggevonden. Deze slecht gemetselde teerlingen vormden mogelijk een vierkante fundering waarop een korenmolen kan hebben gestaan. Wanneer deze werd gebouwd is niet duidelijk. Op de kaart van Van Deventer uit 1560 is te zien dat er een flink stuk ten zuiden van het terrein (ter hoogte van het huidige treinstation) een molen staat afgebeeld. Mogelijk moest de molen door een toenemende bevolkingsdruk plaatsmaken voor bebouwing. Een andere interpretatie is dat het de poeren van een vroege stolpboerderij vormden.
--
In mei 2012 werd een archeologische opgraving uitgevoerd aan de Hoofdstraat 23–29 in Bovenkarspel. In het zuidoostelijke deel van het onderzoeksterrein kwamen vier opmerkelijk zware poeren tevoorschijn. In de eerste instantie werd vanwege het extreme formaat gedacht aan de teerlingen van een standerdmolen. Met deze interpretatie verscheen deze vondst ook in de kroniek van 2012.
Inmiddels is gebleken dat de bouwwerken onderdeel uitmaakten van een stolpboerderij. Een belangrijk argument daarvoor is de ligging van de poeren ten opzichte van elkaar. De poeren lagen in een vierkant terwijl de teerlingen van een standerdmolen altijd in een kruisvorm liggen. Uit analyse van andere archeologisch- en bouwhistorisch onderzochte molenplaatsen door heel Nederland en Vlaanderen is gebleken dat er geen parallellen bestaan voor een vierkante molenplattegrond.
Bron: Kroniek van Noord-Holland over 2012 en 2013, artikelen door Sander Gerritsen en eigen correcties.