Molen Papiermolen van Du Bois, Alkmaar

geschiedenis

toestand

verdwenen

bouwjaar

1586

verdwenen

na 1633

opvolger

Alkmaar (De Bestevaer / De Coning Salomon)

geschiedenis

Jan Jacobsz. du Bois (waarschijnlijk afkomstig uit Antwerpen) en Jan Heynsz. bouwden in 1586 de eerste windpapiermolen ter wereld aan de zuidkant van het Zeglis. Dat hier voor het eerst voor windaandrijving werd gekozen, kwam door het gunstige vestigingsklimaat dat Alkmaar bood aan ondernemers met windmolens. Du Bois kreeg gratis grond, vrijstelling van de schuttersplicht alsmede een 20-jarig octrooi voor windpapiermolens in Alkmaar.

Du Bois bezat tevens een rospapiermolen (Tenbruggencatenummer 06979), en liet in 1593 nog een windpapiermolen bouwen (Tenbruggencatenummer 06651 d).

Bron: "De industrie- en korenmolens van Alkmaar", door Leo den Engelse en Pieter Schotsman +, in "Alkmaar op de Wind", 2007.
-----

Op 8 mei 1587 werd voor de erfpachtsom van 3 pond 10 schelling een windbrief (het recht om een molen te mogen bouwen en exploiteren) voor een papiermolen te Alkmaar, buiten de Poort, nabij de Schermer, verstrekt aan Johan du Boijs, van Alkmaar.
Bron en algemene informatie: www.gahetna.nl, index Grafelijkheidsrekenkamer: windrechten (molens).
-----

"Windpapiermoolen buijten Alkmaar omtrent de Schermeer. Opgerecht door Johan Dubois, poorter tot Alkmaar (app. 8-6-1587 App. 3e bouck 13,3) Erfpagt bij Albert Nannen 3 pond 10 st."

Bron: Notities uit de reeckeningen van Johan Colterman, rentmeester-generaal van Kennemerlant ende Westvrieslant, 1603. Aantekeningen van Simon Hart, voormalig directeur van het Amsterdamse stadsarchief, onderzoeker in de 1940-er en 1950-er jaren. Overgenomen door J.W. van Sante, archivaris in de 1950-er en 1960-er jaren, gemeentearchief Zaanstad.
Ron Couwenhoven, 15 nov. 2019.
-----

Op 29 april 1607 werd aan de houtzagersmolen tussen de Ruyters tuin (Ruitertuin) en de papiermolen toegestaan een vaart met brug in de trekweg te maken.
Bron: Alkmaar en zijn geschiedenissen, kroniek van 1600-1813, W.A.Fasel.

De Ruitertuin lag in de hoek van Zeggelis en Schermer.

Uit de toelichting op een kaart van Claes Iansz. Visscher uit 1635 (zeker getekend na 1633) bij Tenbruggencatenummer 07909 volgt dat de houtzagersmolen waarover hier gesproken wordt, de Kitmansmolen was, Tenbruggencatenummer 06651 f. De molen ernaast, aan de andere kant dan de Ruitertuin, was dus in 1607 een papiermolen. Dat was in 1698 de standplaats van de voormalige houtzaagmolen De Bestevaer, vanaf dat jaar pelmolen De Coning Salomon, dbnr. 6955.

Conclusie is dan ook dat deze eerste papiermolen van Du Bois de voorganger was van zaagmolen De Bestevaer. De houtzaagmolen stond rond 1671 op een zaagschuur, terwijl de grondzeiler op de kaart van Claes niet op een schuur getekend is. Tevens was er nog geen watergang naar de molen gegraven. Dat wil natuurlijk niet alles zeggen, maar op het eerste gezicht lijkt het er op dat de papiermolen tot 1633 of later heeft bestaan.

De coördinaten van deze eerste papiermolen zijn overgenomen van de opvolger.

Du Bois had dus nog een tweede papiermolen aan de zuidzijde van het Zeggelis, Tenbruggencatenummer 06651 d (zie boven), maar die was in 1602 al verplaatst, 5 jaar voor bovengenoemde toestemming van 29 april 1607.
-----

Du Bois was ook betrokken bij een papiermolen in Harlingen, Tenbruggencatenummer 07744.