Molen Boezem van de Zederik, bovenmolen nr.1 (1740), Ameide

geschiedenis

toestand

verdwenen

bouwjaar

1740

verdwenen

1828

1828 buiten bedrijf gesteld 1828

geschiedenis

In Ameide werden in 1566 zes achtkante grondzeilers gebouwd.
De molen die het dichtst bij de rivier stond werd in 1635 door kruiend ijs vernield.
In 1672 werden de overige vijf molens door Franse militairen in brand gestoken, één molen brandde tot de grond toe af, de overige vier molens waren zwaar beschadigd.
In 1679 waren ze verdwenen.

De waterstanden moesten dus laag zijn om het water te kunnen lozen via de twee sluizen. Het Pannerdenskanaal werd gegraven, maar dat bood niet echt een oplossing waarna men in 1739/1740 5 achtkante molens bouwden die het water uit de boezem maalden dat via een derde sluis ten noorden van de twee uitwateringssluizen — in de bocht tussen de griendschuur en ‘De Lange Jammer’ — in de boezem gelaten werd.

In september 1739 werd de bouw van vijf achtkante grondzeilers aanbesteed.
Het project werd aangenomen voor de prijs van ca 10.000 gulden per molen door:
Klaas van Meerkerk, een smid uit Gorkum
Jan Goyers, timmerman uit Delft
Jan Adriaanse Hey, molenmaker uit Zaandijk
Jacbus Drost, timmerman uit Arkel
Jasper Herlaer, timmerman uit Meerkerk

Deze molen werd in 1739/1740 voor ƒ 9750 gebouwd door de Gorcumse smid Klaas van Meerkerk.
Hij werd in 1828 voor ƒ 1050 verkocht aan Maarten Key te Leerdam.
Bron en meer informatie: "De Zederikboezem", artikel door Joh. de With in "Onze Streek-Historie deel 4, Bijdragen over de historie van de Alblasserwaard en de Vijfheerenlanden". Verzameling H. van der Kaay.

De aanleg van de boezemkaden en de vlieten werd aangenomen door Willem Jansz. uit Heicop voor het bedrag van 3000 gulden.
In het voorjaar van 1740 waren alle vijf molens gereed.

Bron: Hist. Ver. Ameide en Tienhoven, jaargang 10, nr 3.

Helaas voldeed dit ook niet en besloot men in 1761 om nog acht molens erbij te bouwen die via een nieuwe vierde sluis ten oosten van de derde sluis op de Lek uitwaterde.
Het waren 7 achtkante grondzeilers en 1 wipmolen, de reeds bestaande "de Baakmolen" die tot 1763 de Achthovense polder bemaalde.
De 7 molens werden binnendijks gebouwd, daar er buitendijks geen plaats meer was, tezamen met de aanleg van een hoge boezem, waarvoor grond in de polder Achthoven werd
aangekocht. De reeds bestaande wipmolen van deze polder werd door het waterschap overgenomen. De aanbesteding had plaats op 11 februari 1763.

Op 23 december 1802 brandde 1 van de 7 grondzeilers af, een volgende molen in 1814 en de overige 5 werden afgebroken in 1826.

In 1826 begon het Rijk aan het verbreden van de Zederik en het doortrekken tot in de Lek bij Vianen, nu bekend als het Merwedekanaal, een deel van de vaarweg van de Merwede naar Amsterdam. Tegelijkertijd werd ook een stoomgemaal gebouwd bij de Arkelse Dam.
De Zederikboezem, kon rechtstreeks aan de Arkelse Dam dmv een sluis water lozen op de Linge. De Zederikboezem kon nu ook afgemalen worden dmv het Rijksstoomgemaal aan de Arkelse Dam op de Linge.
In 1826 werden de 5 buitendijkse- en de 8 binnendijksemolens overbodig.

Het gemaal deed dienst tot 1946. Daarna werd ook dit gemaal overbodig door de ingebruikneming van het nieuwe gemaal in Hardinxveld.

Twee van de buitendijkse molens zijn in 1831 in de polder Kamperveen herbouwd alwaar ze dienst deden tot 1938.