Molen van Maartensdijk (1e), Maartensdijk

geschiedenis

toestand

verdwenen

bouwjaar

< 1461

verdwenen

1770

afgebroken

opvolger

Maartensdijk (Molen van Maartensdijk (2e))

geschiedenis

De eerste vermelding van deze standerdmolen is van 1461. In talloze archiefstukken is het bestaan van deze molen tot 1770 te volgen.

Op de lijst van windrecht van 1617 komt voor: Hendrik Thomisz. betaalt 2 pond en 2 stuivers windrecht. Verder bestat er een lijst van molens ten plattelande in de provincie Utrecht van circa 1640. Hierop is vermeld dat uit hoofde van de molendwang de bewoners van De Bilt (345 personen), öp hun eigen molen malen, uitgezonderd 53 personen die te Zeist ende Oostveen (de oude naam voor Maartensdijk) malen; doch nog malen op de Biltsche molen die van Blaucapel, Groene Kan en Herverscop."

De molen wordt dan ook nog genoemd op de lijst volgens welke de verpachting van het gemaal ten plattelande zal worden gedaan, gearresteerd op 16 juli 1640 en gerenoveerd 20 januari 1643.
De molen stond - hoe kon het ook anders - aan het einde van de Molenweg. Hij was zoals veelal in die tijd een standaardmolen. Een afbeelding ervan moet zich nog bevinden in het gemeentehuis van Maartensdijk.

In 1770 werd de standerdmolen afgebroken en vervangen door een stenen grondzeiler op dezelfde plaats aan de Molenweg.

Bron o.a.: "De voormalige korenmolen van Maartensdijk", K.M. Dolman, artikel in Jaarverslag 1978 Stichting De Utrechtse Molens.
-----

De Goudse domproost Cornelis van Mierop (1509-1572) verleende de Oostveense of Maartensdijkse schout Geurt Hendrikszoon in 1546 namens het Utrechtse domkapittel het recht om een molen te bouwen aan de latere Molensteeg (nu Molenweg).
Het originele document en een van de originele zegels van het domkapittel dat hangt aan het document, wordt bewaard in het Utrechts Archief (toegang 216, nr. 2364). Voor de transcriptie klik op: transcriptie van de akte van 1546 omtrent de Maartensdijkse molen.
In dit stuk staat dat de domproost voor twee philippus-guldens per jaar (bijna 100 euro aan koopkracht nu) aan schout Geurt Hendriksz het recht gaf een molen te bouwen en exploiteren, geheel voor eigen rekening en risico. Ook regelde hij wat er moest gebeuren als Geurt of zijn nazaten van de molen af wilden. Het recht van koop berustte bij het domkapittel en de waarde werd door vanwege beide partijen (de nazaten en het kapittel) aan te stellen taxateurs bepaald.
Bron: Online Museum De Bilt, aug. 2021.

De publicatie van Dolman geeft slechts beperkte informatie over de voorganger van de stenen molen. Dat de in 1770 afgebroken standerdmolen dezelfde was als de in 1461 vermelde lijkt onwaarschijnlijk, maar informatie over een in de tussentijd mogelijk gebouwde opvolger ontbreekt helaas.
Dick Kenbeek, 30 okt. 2021.