Molen Doornenburgsche Molen, Doornenburg

geschiedenis

toestand

verdwenen

bouwjaar

1792

verdwenen

1836

ingestort

opvolger

Doornenburg (De Hoop)

geschiedenis

De mensen in Doornenburg leefden voornamelijk van de landbouw. Behalve over een groot aantal boerderijen en huisjes van landarbeiders beschikte men in Doornenburg ook over een molen.

De eerste vermelding van een molen in Doornenburg is van 29 juni 1321. In Angeren verkochten toen Mechteld, weduwe van ridder Wolter van Dornick en haar zonen Willem en Wolter met hun echtgenoten Belia en Aleida, een in de parochie Doornenburg gelegen grondstuk met de daarop staande windmolen aan broeder Heinrich von Grafenthal. Het goed was vrij van dijkplicht en andere lasten. De molen kan in deze tijd nog op de oude Molenberg/Meulenberg (boerderij aan de Pannerdenseweg) gestaan hebben.

De volgende keer dat de molen in beeld komt is op 16 maart 1392. Willem van Gulik, hertog van Gelre, geeft dan het recht op de wind en het volkomen maalrecht van Gendt, Doornenburg en Angeren in erfpacht aan zijn raad, ridder Jan van Bilant. Sindsdien werden de opvolgers van Jan van Bilant, de heren van De Doornenburg, er altijd mee beleend door de hertogen van Gelre. In feite waren de molens dwangmolens: de boeren van de drie dorpen waren verplicht er hun koren te laten malen. De molenaars hadden dus in principe geen concurrentie te vrezen, maar daar stond tegenover, dat zij wel een overeengekomen som geld of graan aan de kasteelheer moesten betalen.

De molens van Gendt en Doornenburg stonden tegenover elkaar. Ten behoeve van de gunstige windvang was er een eind buiten de bebouwing van het dorp een windmolen gebouwd. In de meest zuidwestelijke hoek van Doornenburg was deze standerdmolen, een molen met draaibare bovenbouw, geplaatst bij een kruispunt van wegen. Behalve een gunstige windvang had de molen dus een goede bereikbaarheid uit alle vier windstreken. Aan de andere kant van de weg, op Gendts territorium, stond daarnaast een rosmolen, waarin gemalen werd als het windstil was. Hierin werden de molenstenen namelijk aangedreven door een ros (= paard). Ook stonden er het huis en de hofstede van de mulder (= molenaar). De molen werd altijd voor zes jaren verpacht en een pachtjaar liep van mei tot mei.

Op de oudste afbeelding van de molen staat nog duidelijk een standerdmolen. Dit was een gebouw op een stenen standerd met een houten bovenbouw die in z'n geheel op de wind gedraaid kon worden.

Deze molen kostte altijd veel onderhoud (aan het houtwerk), vanwege slijtage. Bij een storm van 29 november 1836 is deze molen ingestort.

Vlissingsche courant, 08-12-1836
Druten, Wamel, Dreumel, Appeltern enz., is de schade aan de huizen, schuren, molens en kerken zeer groot; de zwaarste boomen zijn daar ontworteld. De molen te Ewijk is omver gewaaid en het huis des molenaars is ingestort. Ook te Doornenburg stortte dé molen' in. Te Herpen is de kerk zoo zwaar beschadigd, dat in dezelve geene dienst kan worden gedaan.

Oprechte Haarlemsche courant, 10 december 1836
Men vraagt UIT de HAND te KOOP : Eene achtkante WIND KOREN-MOLEN, van ruim 25 Ellen vlugt, om geplaatst te worden in Gelderland, alwaar er den 29sten November een door den storm geheel is verwoest. Verzoeke opgave der naaste prijs, aan C. DE HAAS, Korenmolenaar te Ingen, bij Tiel.