Molen De Zemelzak, Zaandijk

geschiedenis

toestand

verdwenen

bouwjaar

1693

verdwenen

1800

gesloopt

geschiedenis

De Zemelzak werd gebouwd in 1693 met als functie die van grauwpapiermolen. De molen dankte zijn naam aan de nabij gelegen andere ‘zak’, de Hobbezak. Men hield vroeger van het combineren van molennamen, van molens die vlak bij elkaar lagen.
De Zemelzak werd gebouwd voor Roelof Jorisz. Backer, die eerder actief was met de Koger papiermolen “de Jonge Zwaan”. Op 3 maart 1695 verkreeg Backer de windbrief voor de molen, jaarlijks moest hij een bedrag van Fl.9,00 aan windgeld betalen. De Zemelzak werd op 9 januari 1712 door Backer tegen brand verzekerd in een assurantiecontract. Als de molen zou afbranden, ontving Backer Fl.2000,00. Waar vele andere papiermolens in een rederij werden gedreven, bleef de Zemelzak in bezit van de familie Backer. Na het overlijden van zijn vader in 1718, kreeg zoon Pieter Roelofsz. Backer de molen onder zijn beheer. Pieter Backer werkte tot 1741 met de molen. In dat jaar stierf hij, waarna zijn erfgenamen besloten om de molen te veilen. Op 23 april van dat jaar werd de molen gekocht door Cornelis Jansz. Wijn voor Fl.2125,-, wat op zich niet veel is. Cornelis Wijn bleef tot 1755 werken met de Zemelzak en verkocht de molen toen aan Jan Lourisz. Hogendorp uit Zaandijk. Deze betaalde Fl.3400,- voor de molen, Wijn had enige verbeteringen laten uitvoeren. Jan Hogendorp was koopman van beroep, ook hij zou niet lang met de molen werken, op 17 januari 1761 verkocht hij de Zemelzak aan de Koger Pieter Schoen voor Fl.4800,-. Ook deze familie was actief in de papiermakerij, de vader van Pieter Schoen, had de Koger papiermolen “de Kaarsemaker” in eigendom. Pieter Schoen sterft in 1770, waarna de Zemelzak weer wordt geveild. Op de veiling werd slechts Fl.2200,- geboden, zodat de molen werd opgehouden. Een aantal dagen later wordt de molen onderhands verkocht aan de Koger papiermaker Claas de Wit. De Wit was papiermaker met de Koger papiermolen “de Jonge Zwaan”. Tot zijn dood in 1793 bleef de Wit met de beide papiermolens werken, daarna lieten zijn erfgenamen de beide molen veilen. Op 8 augustus 1793 werd het volgende geveild:”De grauwe papiermolen genaamd de Zemelzak met twee schepkuipen c.a., te Zaandijk”
Voor Fl.1755,00 kwam de molen in bezit van de Westzaner firma Cornelis Stolp & Compagnon. Deze firma hield de Westzaner papiermolens “de Jonge Dolfijn” en “het Huis Assumburg” in bedrijf.
Door diverse omstandigheden zit tegen het einde van de achttiende eeuw bij een aantal bedrijfstakken er behoorlijk de klad in. Zeer veel molens staan stil door gebrek aan werk en molens die door brand verdwijnen worden niet meer herbouwd. Op 7 november 1800 diende de firma Stolp bij de gemeente het volgende verzoek in:”dat zij permissie verzochten om de daar bij gem. Grauwpapiermolen en schuur…te mogen amoveeren en afbreeken”. Dit verzoek werd gehonoreerd, waarna de Zemelzak werd gesloopt.
Op 20 december 1800 werd het erf van de gesloopte molen te koop aangeboden.


Bronnen:
“Duizend Zaanse Molens” P.Boorsma 1968 blz.168
“Zaanse Windmolens” P.Boorsma 1939 blz. 245-246
“Dat goede oude Zaandijk” G.Oosterbaan 1971 blz. 99/ 104
“De Papiermolens in Noord Holland” H.Voorn 1960 blz. 394-396



informatie F.Rol