Molen De Herderin, Zaandijk

geschiedenis

toestand

verdwenen

bouwjaar

1690

verdwenen

1830

gesloopt

verplaatst naar

Leeuwarden/ Ljouwert (De Herderin / De Blauwe Molen)

geschiedenis

De Herderin werd als witpapiermolen gebouwd in het jaar 1690, op 8 april verkreeg Cornelis Jansz Salomon de windbrief voor deze molen. Jaarlijks moest er een bedrag van ƒ 4 worden betaald aan windgeld. Op 19 december werd de verbandakte uitgereikt. Cornelis Salomon (ook wel Yperen genoemd) was reeds actief met de Zaandijker papiermolen De Hoop. Beide molens werden gezamenlijk in een rederij gedreven, Cornelis Salomon was hier de directeur van.

Na zijn overlijden in 1706 werd hij opgevolgd door zijn zoon Jan Czn Salomon. Net als zijn vader lukte het Salomon jr. om het bedrijf behoorlijk in waarde te laten stijgen. Bij zijn aanstelling hadden de beide molen een ladingwaarde van ƒ 20.000, in 1718 was dit gestegen naar ƒ 38.400. Jan Salomon overleed in 1719 op 36-jarige leeftijd, hij werd pas in 1722 opgevolgd en wel door de Zaandijker Hendrik Willemsz. Schoen. In de tussenliggende tijd was Jan Baas tijdelijk als directeur aangesteld.

Het lukt ook Hendrik Schoen om de waarde van de molens en de productie te vergroten. Zo liet hij o.a. De Hoop verbouwen van grauw- naar witpapiermolen. In 1739 overleed Hendrik Schoen en werd voor enkele jaren zijn stiefzoon Michiel Engel als directeur aangesteld. Hij werd in 1742 vervangen door de Koger Simon Czn Kluyt, deze zou tot zijn overlijden in 1768 gaandehouder blijven van de rederij. Na zijn dood werd besloten om beide molens te veilen. Uit de veilingboeken is duidelijk geworden dat de Herderin drie schepkuipen bevatte, verder werd de molen verkocht "met alle het water tot de polder van deze molen behoorende, zonder dat de molen De Hoop daar aan verder enig deel of gemeenschap zal hebben”. De molen werd voor het grote bedrag van ƒ 15.700 gekocht door de Wormerveerder papiergigant, de firma Dirk Blauw & Comp.

De firma Dirk Blauw en Compagnon startte in 1724, toen Dirk Blauw directeur werd van de papiermolen De Oude Blauw. De zaken gingen blijkbaar goed, want in 1727 bouwde hij een compleet nieuwe molen die de naam De Rijzende Zon droeg. In 1744 verwierf hij de Zaandijker witpapiermolen De Herder, welke in 1750 door brand werd verwoest. Na de herbouw van De Herder kwam de zoon van Dirk Blauw, Cornelis Dirksz Blauw, ook in de leiding van de firma. In 1762 kwam ook Blauw’s schoonzoon, Pieter Briel, als compagnon binnen de firma. In 1768 werden de zaken weer uitgebreid, ditmaal met de al genoemde witpapiermolen De Herderin. In 1781 liet Blauw nog een nieuwe papiermolen in Wormerveer bouwen, deze kreeg de naam De IJver. Hij zag die molen echter niet lang werken, want op 19 juni 1782 overleed Dirk Blauw op 81-jarige leeftijd.

Zijn grote bezit werd verdeeld onder zijn dochter en kleindochters. Zij zetten het bedrijf voort onder de firmanaam Dirk & Cornelis Blauw, later werd er ook wel over de firma Blauw en Briel gesproken. In het begin van de negentiende eeuw kwam de grote terugslag voor de Zaanse papierindustrie. In de 1820-er jaren maakte de firma Blauw en Briel zeer grote verliezen. Op 28 februari 1822 werd de firma Blauw opgesplitst in twee aparte firma’s. De firma Erven Dirk Blauw ging verder met de drie Wormerveerder papiermolens. De firma Blauw en Briel kreeg De Herderin en De Herder onder haar beheer. De firma Blauw en Briel kwam de zware tijd, in tegenstelling tot de firma Erven Dirk Blauw, niet meer te boven. De Herderin werd in 1830 voor sloop verkocht. De firma Blauw en Briel bleef hierna nog enkele jaren werken met De Herder totdat zij in 1838 liquideerde.

Het molenaarshuis van de Herderin bleef bestaan, veel papiermolens hadden een woning naast de molen staan die werd bewoond door de meesterknecht. Na aanvankelijk te zijn bewoond, diende het later als schapenstal. Ten slotte werd het in 1972 gesloopt.

Bronnen:
- “De Papiermolens in Noord Holland” H. Voorn 1960 blz. 372-382/ 388/ 409-419
- “Dat goede oude Zaandijk” G. Oosterbaan 1971 blz. 99/ 113-114
- “Duizend Zaanse Molens” P. Boorsma 1968 blz.167
- “de Zaende” 5e jaargang 1950 blz. 167-182
- "1100 Zaanse Molens", Ron Couwenhoven 2015, blz. 208.
F. Rol