Molen De Spaanse Vlieg / De Quak (2e), Zaandijk

geschiedenis

toestand

verdwenen

bouwjaar

< 1720

verdwenen

1763

gesloopt

voorganger

Zaandijk (De Spaanse Vlieg / De Quak (1e))

geschiedenis

In de geschiedenis van de snuifmolen de Quak, later de Spaanse Vlieg genaamd, zitten nogal wat hiaten en vraagtekens. De Quak werd gebouwd in het jaar 1696, op 22 januari 1697 ontving Albert Jansz. Spaans de windbrief voor dit molentje.
Er is een tijd lang een vermoeden geweest dat de Quak, dezelfde molen was als de verfmolen “de Blauwe Reiger”. De beide molens ontvingen hun windbrief op dezelfde dag, maar deze werden door totaal verschillende personen in ontvangst genomen. Volgens Ron Couwenhoven behoort de naam de Quak, bij de Spaanse Vlieg.
Op 31 januari 1697 werd de snuifmolen de Quak door Dirk Jansz. Boer verkocht aan Jan Tijsz., wat nu vreemd is, is dat er bij deze verkoop geen sprake is van Albert Jansz. Spaans, die toch enkele dagen eerder de windbrief in ontvangst had genomen.
Er zijn wat oplossingen voor bovenstaande vragen aan te dragen. Het is mogelijk dat de windbrief van de Quak werd uitgereikt aan Albert Spaans en anderen, waaronder Dirk Jansz. Boer. In die tijd werden bijna alle molens verdeeld in parten, die bij meerdere eigenaars in bezit waren, meestal ontving één van hen de windbrief.
Ook is het niet onwaarschijnlijk dat Dirk Jansz. Boer een broer is geweest van Albert Jansz. Spaans. In die tijd stond de achternaam van een persoon niet vast.
Op 27 mei 1700 verkocht Jan Tijsz. “de tabakstampersmolen de Quak, staande te Zaandijk”, aan Teun Albertsz. Spaens. Mogelijk kreeg de molen toen de naam of bijnaam “de Spaanse Vlieg”.
Op 28 januari 1713 werd het volgende geveild:”een stukje land, te Zaandijk, alwaer op gestaen heeft de tabax moolen de Vliegh”. De molen was dus van zijn erf verdwenen.
Zeven jaar later wordt het volgende verkocht:”een stukje land van 246 roeden bij het molentje de Quack in Zaandijk”. Wat er nu precies is gebeurd blijft nog zeer duister. Het kan best zijn dat de Spaanse Vlieg is afgebroken en verplaatst naar een nieuw erf in de buurt. Hoe het ook zij, de molen is er voor een poosje tussenuit geweest.
Op 27 januari 1731 werd het volgende verkocht:”een snuijff toebacqs molen genaamt de Vliegh c.a. staande tot Saandijk in ’t veld, belent ten zuiden de reders van de molen de Herderin”. Het molentje werd toen voor Fl.165,- gekocht door Jan van Straten.
Volgens een opgediept stuk van Ron Couwenhoven werd er door notaris Theun Spaans op 14 april 1731 het volgende verkocht:”de tabakstampersmoolen de Quack of Spaanse Vlieg, ten zuiden belend door de landerijen van de papiermolen de Herderin”. Albert Hendrik Spaans kocht de molen voor Fl.500,-.
Wederom een hoop vraagtekens. Hoe kan een molen nl. binnen drie maanden zoveel meer waard worden en binnen dit tijdsbestek opeens weer een nieuwe eigenaar krijgen.
Het is te hopen dat nader onderzoek wat meer duidelijkheid verschaft over dit molentje.

Vanaf 1734 stond de Spaanse Vlieg op naam van Klaas Jansz. Nota, vanaf 1738 runt hij samen met Cornelis Goezinne de molen. Laatstgenoemde persoon krijgt de Spaanse Vlieg in 1741 geheel in handen. Goezinne zou met de Vlieg tot 1761 blijven werken, daarna werd hij verkocht aan Simon Kluijt. In 1763 liet hij de Spaanse Vlieg slopen.

Bronnen:
“Duizend Zaanse Molens” P.Boorsma 1968 blz.169
“250 Zaanse molens” R.Couwenhoven 2001 blz. 80-81
“Dat goede oude Zaandijk” G.Oosterbaan 1971 blz. 99/ 113
informatie F. Rol.
-----

Waarschijnlijk kocht Jan van Straten de molen voor een sloopprijs, hij liet de molen opknappen en herstellen en verkocht hem daarna door aan Albert Spaans.
R. Couwenhoven.