Molen De Vergulde Raven / De Zwarte Raven, Zaandam-Oost

geschiedenis

toestand

verdwenen

bouwjaar

1711

verdwenen

1760

gesloopt

geschiedenis

Het bouwjaar van de paltrok De Vergulde of Zwarte Raven is niet achterhaald. De molen werd voor het eerst genoemd op 1 januari 1712, toen eigenaar Pieter Dircksz Storm de molen tegen brand liet verzekeren in een assurantiecontract. Vier jaar later behoorde de molen toe aan Wouter Louresse Sem. Hij werkte niet zelf met de molen, maar verhuurde hem. De huurder betaalde hem jaarlijks een bedrag van Fl.170,- per jaar. Hier volgt een gedeelte uit het huurcontract, “5 april 1716. Wouter Louresse Sem verhuurt den houtsagersmolen c.a. de Rave staende tot Oostzaendam agter de Suijddijk, tegen Fl.170,- per jaar. Soo het mogt komen te gebeuren, dat de moolen niet malende, en wel vastgemaekt en besorgd sijnde door Gods weer en wind eenige schade quam te geschieden aan de kap, huijd, huijven off swigtstelling, desoodanige beschadiging sal alleenlijk koomen ten lasten van en gerepareert moeten worden bij den verhuurder. Dog soo het quam te geschieden, dat int gemelde geval de voorsz: moolen eenige schade wierde toegebracht aande asch, roeden off hekken vandien, deselve schade sullen werden wederseijts gedragen, en sulx bij den huurder en verhuijrder ijder voor de helfte moeten werden gerepareert, voldaan en betaald.….”
Wanneer er dus schade ontstond aan de betimmering, kap, luifels of stelling van de molen, werd dit gerepareerd door de eigenaar, maar wanneer er schade was ontstaan aan het wiekenkruis van de molen, moesten eigenaar en verhuurder ieder de helft betalen.
In 1732 behoorde de Vergulde Raven toe aan Claas Dirksz. Nen. Hij overleed in dat jaar waarna de molen toekwam aan zijn zoon Pieter Nen. De waarde van deze paltrok werd toen getaxeerd op Fl.2500,-, een zeer hoog bedrag voor een paltrok in die tijd. Mogelijk waren er ook voorraden hout en stukken land bij deze taxatie inbegrepen. Het kan ook zijn dat door een leesfout van het oude handschrift Fl.2500,- werd overgenomen i.p.v. Fl.500,-, want voor dat laatstgenoemde bedrag werd de molen twee jaar later verzekerd.
Op 1 januari 1734 werd De Vergulde Raven tegen brand verzekerd in het zgn. Hondiuscontract. Dit contract werd op die dag opgericht voor en door eigenaren van houtzaagmolens in Zaandam. Bij de oprichting traden ruim 30 houtzagers toe tot dit contract. De verzekerde waarde van De Vergulde Raven bedroeg Fl.500,-, een laag bedrag voor een paltrok in die tijd. Mogelijk was De Vergulde Raven geen grote paltrok of was de staat van onderhoud van de molen niet al te best. Veel meer gegevens zijn er over deze molen niet gevonden.
In het midden van de achttiende eeuw ging het zeer slecht met de houtzagerij in de Zaanstreek. Doordat de Engelsen omstreeks 1740 zeer hoge invoerrechten gingen berekenen voor bewerkt hout, was het niet meer lonend om gezaagd hout naar Engeland te exporteren. Toen 12 jaar later ook nog eens een invoerverbod van gezaagd hout naar de Zuidelijke Nederlanden werd aangekondigd, betekende dit de doodsklap voor de wagenschotzagerij. De balkenzagerij wist zich naderhand te herstellen van deze klap. Binnen een tijdsbestek van 30 jaar verdwenen er meer dan 100 houtzaagmolens uit de Zaanstreek.
De Vergulde Raven behoorde tot de laatstgenoemde categorie. In 1760 werd de molen door molensloper Jan de Vries afgebroken.

Bronnen:
- “Duizend Zaanse molens” P. Boorsma 1968 blz. 117
- “Zaanse molenbranden” R. Couwenhoven 2001 blz.18
- “Zaanse windmolens” P. Boorsma 1939 blz.170-171
- www.duizendzaansemolens.nl R. Couwenhoven
F. Rol, Zaandijk.