Molen De Arend, Zaandam-Oost

geschiedenis

toestand

verdwenen

bouwjaar

< 1728

verdwenen

1770

verbrand

geschiedenis

Mogelijk bestond de molen al in 1726, want op de zogenaamde Schaatsenrijderslijst wordt hij de Oostzaandammer paltrokken een ‘Arent’ genoemd. Er worden echter niet meer gegevens dan de naam van de molen genoemd, zodat het onduidelijk blijft of hiermee deze Arend wordt bedoeld en niet zijn naamgenoot aan de Zaan.

Adriaan Dirksz Ouwejan betaalde tussen 1728 en 1737 8 gulden windpacht, de molen moet dus voor 1728 zijn gebouwd.

Op 4 mei 1737 liet Dirk Hendriksz Bakker de molen voor een bedrag van ƒ 2000 tegen brand verzekeren. Dit hoge bedrag zaait wel enige twijfel over het molentype, paltrokmolens werden in die tijd nooit voor zo’n hoog bedrag verzekerd, het zou dus zomaar kunnen dat De Arend een bovenkruier was.

Halverwege de achttiende eeuw kwam de Zaanse houtindustrie door diverse oorzaken in een zware economische dip terecht. Op 5 november 1757 liet eigenaar Bakker de verzekerde waarde van De Arend met ƒ 1000 naar beneden bijstellen.

De molen zou de crisis overleven, maar kwam toch kort hierna aan zijn einde. Op 12 juni 1770 raakte De Arend in brand en werd hij volledig in de as gelegd. Naast de molen gingen er ook nog twee woonhuizen in vlammen op. De collectieve brandverzekering keerde Bakker een bedrag van ƒ 981 uit, dit leidde echter niet meer tot herbouw.

Op 5 december 1777 werd in een boedelscheiding (mogelijk die van Dirk Bakker) genoemd: “Een stuk land en het erf van d’afgebrande molen d’Arend, te Zaandam oost, benoorden ’t Roosendaal.” Het Rozendaal was een niet meer bestaand pad in Zaandam-Oost, het lag ten oosten van de Zuiddijk, tegenover het Kattegat.

Willem Buijs vermeldt nog in zijn boekje “De Windmolens aan de Zaanstreek” uit 1918, dat deze molen een naambord bezat met daarop het volgende vers: “De molen “de Arend”, die voorheen door de lucht placht rond te zwieren, die zaagt het hout zeer wel op allerlei manieren.” Hoe Buijs aan deze informatie kwam is niet duidelijk (mogelijk mondelinge overlevering), wel duidt het bezit van een naambord er nogmaals op dat deze molen toch een bovenkruier was.

Bronnen:
- www.duizendzaansemolens.nl R. Couwenhoven
- “De Windmolens aan de Zaanstreek” W. Buijs Pzn. 1918 blz. 21
- “Duizend Zaanse Molens” P. Boorsma 1968 blz. 114
- "1100 Zaanse Molens", Ron Couwenhoven 2015, blz. 100.