Molen De Drie Zalmen, Zaandam-Oost

geschiedenis

toestand

verdwenen

bouwjaar

1686

verdwenen

1751

gesloopt

geschiedenis

De paltrok De Drie Zalmen werd in 1686 gebouwd. De windbrief van de molen werd op 25 oktober van dat jaar aan Teunis Cornelisz. Spek verleend. De bij de windbrief behorende verbandbrief werd op 22 april 1687 uitgereikt aan Maritie Engels. Vermoedelijk was zij de vrouw van Teunis Spek. In deze verbandbrief gaf de eigenaar van de molen deze in onderpand wanneer hij zijn betalingen van het windgeld niet nakwam. Het windgeld van De Drie Zalmen bedroeg Fl.3,00 per jaar.
Op 1 januari 1711 liet Teunis Spek zijn molen tegen brand verzekeren in een assurantiecontract. Dit gebeurde nogmaals op 1 januari 1734. Teunis Spek was toen overleden en op naam van zijn erfgenamen werd de molen opgenomen in het zgn. Hondiuscontract.
Dit contract werd op die dag opgericht voor en door eigenaren van houtzaagmolens in Zaandam. Bij de oprichting traden ruim 30 houtzagers toe tot dit contract. De verzekerde waarde van De Drie Zalmen bedroeg Fl.1000,-, een fors bedrag voor een paltrok in die tijd.
Ook De Drie Zalmen kreeg te maken met de malaise die gedurende het midden van de achttiende eeuw heerste in de houtwereld. Doordat de Engelsen omstreeks 1740 zeer hoge invoerrechten gingen berekenen voor bewerkt hout, was het niet meer lonend om gezaagd hout naar Engeland te exporteren. Toen 12 jaar later ook nog eens een invoerverbod van gezaagd hout naar de Zuidelijke Nederlanden werd aangekondigd, betekende dit de doodsklap voor de wagenschotzagerij. De balkenzagerij wist zich naderhand te herstellen van deze klap. Binnen een tijdsbestek van 30 jaar verdwenen er meer dan 100 houtzaagmolens uit de Zaanstreek.
Op 25 juli 1751 werd de molen uit de brandverzekering geschrapt, omdat hij in andere handen was gekomen. Vermoedelijk werd de molen nog in hetzelfde jaar gesloopt.

Willem Buijs schrijft in zijn boekje “de Windmolens aan de Zaanstreek” uit 1918 het volgende over De Drie Zalmen, “De Drie Zalmen, Veerenzager, Oostzijderveld, werd daarom “Veermolen” genoemd. Windbrief voor Cornelis Teunisse Spek, 15 februari 1687.”

De Drie Zalmen werd door de drie schaatsenrijders in 1726 De Keijseleter (Keizeleter) genoemd. Eigenaar Teunis Speck was mogelijk goed in een spel met een keizelsteen op het ijs.

Bronnen:
- “de Zaende” 5e jaargang 1950 blz. 79
- “Duizend Zaanse molens” P.Boorsma 1968 blz. 119
- “Zaanse molenbranden” R.Couwenhoven 2001 blz. 18
- “De windmolens aan de Zaanstreek” W.Buijs 1918 blz. 109
- "1100 Zaanse Molens", Ron Couwenhoven 2015, blz. 168.