Molen Het Groene Vierendeel / Het Groene Vaandel, Zaandam-West

geschiedenis

toestand

verdwenen

bouwjaar

1726

verdwenen

1824

gesloopt

geschiedenis

Het Groene Vierendeel werd in 1726 gebouwd als wagenschotzager. Deze molen was al aanwezig in de eerste wintermaanden van 1726 (jan. t/m mrt.), toen de drie schaatsenrijders de molen op hun lijst noteerden. De windbrief voor de molen werd op 13 december van dat jaar uitgereikt aan Jacob Gerritsz. Groen, die dus zijn naam aan de nieuwe molen verbond.

Op 17 november 1728 werd geveild: ”Een nieuwe agtkante wagenschotsagers moolen gent. het groene verndel staande tot westzaendam c.a. belent ten oosten het Hollantsche pat en ten westen de Vaert. Staende ’s Jaerlijkx in de wint ƒ 8,-“ De molen werd toen voor ƒ 4050 gekocht door Albert Janse Veen. Gezien het windgeld en deze koopprijs was het Groene Vierendeel dus een behoorlijk grote molen.

Twee decennia later was de waarde van de molen aanzienlijk gekelderd. Doordat de Engelsen vanaf 1740 zeer hoge invoerrechten gingen rekenen voor gezaagd wagenschot, was het voor de Zaanse houthandelaren haast onmogelijk om deze houtsoort nog te verkopen. Het gevolg hiervan was dat zeer veel wagenschotzagers werden gesloopt, een enkeling kreeg een andere functie.
Op 29 augustus 1750 werd het Groene Vierendeel door Jan Albertsz. Veen ter veiling aangeboden. Het hoogste bod op de molen was ƒ 750, gedaan door Cornelis Albert Prins. De molen werd echter opgehouden. Twee weken later werd de molen verkocht aan Claes Albertsz. van Grol, die tot 1760 met het Groene Vierendeel bleef werken.

In 1762 werd de molen verkocht aan de firma Jan Brouwer & Comp. Deze tabaksverwerkende onderneming werkte met de snuifmolen “de Brouwer”. De firma Brouwer liet het Groene Vierendeel inrichten als snuifmolen. Waarschijnlijk leverde de molen niet het gewenste resultaat, want op 13 juni 1765 werd de molen voor ƒ 2650 verkocht aan Jan Bleeker uit Zaandam. Wel werd er een behoorlijke winst gemaakt op de molen, want de firma Brouwer kocht hem voor ƒ 700. Kort na de verkoop van het Groene Vierendeel liet Brouwer een nieuwe snuifmolen bouwen met de naam “Stresa Boromea”.

Op 14 juli 1766 ontstond er brand in de eest van de molen. Een eest is een drooginstallatie voor vochtige grondstoffen en was een vast onderdeel van een snuifmolen. Op 11 januari 1775 werd er door Jan Pietersz. Bleeker bij de Notaris een verklaring afgelegd, over de productie van “gecouleurde Rappe”, wat een snuifsoort was die werd gemaakt van tabaksstelen. Op 3 januari 1795 verkocht Jan Bleeker het Groene Vierendeel voor ƒ 2200 aan Jan de Graaf Dirksz. Deze bleef tot het einde met de molen werken.

Op 14 oktober 1824 werd voor afbraak verkocht: ”De tabaksmolen het Groene Verndeel te Zaandam achter ’t Hollandsche Pad, de molen is een agtkant op een vierkant, met twee schuren”. De molen werd toen voor ƒ 1129 verkocht en is kort daarna gesloopt.
Hierna werd de molen nog eenmaal genoemd en wel op 25 mei 1825, toen Jan de Graaf Dirksz uit Zaandam aan mej. Aaltje Vas verkocht: ”Een erf waarop de snuifmolen het groene vierendeel gestaan heeft, groot ruim 14 roeden met het daarop staande schuitehuis, 1e canton in het veld aan de Vaart. ƒ 100,-.”

Bronnen:
- “Zaanse molenbranden” R. Couwenhoven 2001 blz. 129
- “Duizend Zaanse molens” P. Boorsma 1968 blz. 99
- “het Hollandse pad en het Ossepad” uitgave werkgroep historie Oud West 1993 blz. 27
- www.duizendzaansemolens.nl R. Couwenhoven
- "1100 Zaanse Molens", Ron Couwenhoven 2015, blz. 64.