Molen De Zwarte Moriaan / De Preeker, Zaandam-West

geschiedenis

toestand

verdwenen

bouwjaar

1725

verdwenen

1762

gesloopt

geschiedenis

Het bouwjaar van de Zwarte Moriaan is nimmer gevonden. De vroegste vermelding staat in een lijst die werd opgesteld in het jaar 1726. Drie heren schaatsten toen door het Zaanse land en noteerden van iedere molen die zij tegenkwamen de naam, functie en eigenaar. De eigenaar van deze molen was Claes Claesz Stoffels. Deze Claes Stoffels was predikant bij de Friesche Doopsgezinde Gemeente in Zaandam-West, dit verklaart meteen waarom de molen als bijnaam “de Preeker” had gekregen. Claas Claasz Stoffels was de vierde generatie Stoffels in een rij die houtzaagmolenaar was. Zijn dochters Aaltje en Aafje trouwden met de zaagmolenaars van resp. De IJpenboom (Tenbruggencatenummer 06395 c) en De Kerfbijl (Tenbruggencatenummer 06670 e).

Op 10 maart 1728 werd testamentair vastgelegd dat de zoon van Claes Stoffels, Cornelis Claesz Stoffels, de molen zou erven: ”de wagenschot sagers molen de Preeker c.a. tot West Saendam, even besuijden de Nieuwe kerck, getaxeert op ƒ 2000,-.” Niet lang daarna stierf Claes Stoffels en nam zoon Cornelis de Zwarte Mooriaan over. Op 2 juni 1735 werd de molen tegen brand verzekerd door Cornelis Klaesz Stoffels, de verzekerde waarde bedroeg ƒ 1500.

Cornelis Stoffels bleef lang werken met de molen van zijn vader. Het zagersbedrijf van Stoffels wist zich zelfs tijdens de zware economische crisis rond de houtproductie halverwege de achttiende eeuw, te handhaven.

Pas omstreeks 1760 kwam Stoffels in de problemen. Op 5 juni 1760 werd de Zwarte Moriaan uit het brandcontract geroyeerd wegens vermeende nalatigheid van Stoffels, iets dat de man overigens zelf ontkende. Op 7 januari 1762 liet Cornelis Stoffels zijn molen veilen. Er werd toen aangeboden: ”een wageschot moolen genaamt de Moriaan c.a. belend ten suijden en ten westen, de Vriese doopsgezinde, ten noorden de gemeene veersloot, ten oosten de nieuwe vaart. In de wint op ƒ 5,-.”
De molen werd voor ƒ 495 gekocht door molensloper Jan de Vries. Zeer kort daarna werd de Zwarte Mooriaan gesloopt, want op 25 januari 1762 werd het lege erf van de molen door Jan de Vries voor ƒ 26 verkocht aan Hendrik Heyn.

Bronnen:
- “de Zaende” 2e jaargang 1947 blz. 327
- www.duizendzaansemolens.nl R. Couwenhoven
- “Duizend Zaanse Molens” P. Boorsma 1968 blz. 85
- “250 Zaanse molens” R. Couwenhoven 2001 blz. 35
- “Zaanse Windmolens” P. Boorsma 1939 blz. 143
F. Rol.