Molen De Paus Jut / De Jut, Zaandam-West

geschiedenis

toestand

verdwenen

bouwjaar

< 1676

verdwenen

1819

1815 - 1819 gesloopt

geschiedenis

Ook van de paltrok de Paus Jut is het bouwjaar nimmer gevonden. De molen wordt voor het eerst aangetroffen in een huurcedul (=schuldbrief voor huur), gedateerd op 3 mei 1676. In dit cedulle werd de huur van het molenerf als volgt opgeschreven: “Een molen-erff daer op jegenswoordigh de molen van den voorsz: Jacob Buijck genaemt de Paus Jut staet…..” Jacob Buijck was dus eigenaar van de Paus Jut, hij huurde het erf van Jan Cornelisz. Poulusz. Vermoedelijk hadden Jan Poulusz. of zijn vader Cornelis Poulusz. de molen aan Jacob Buijck verkocht.
Op 2 januari 1703 werd de molen tegen brand verzekerd in een assurantiecontract, dit gebeurde door Gerrit Willemsz. Nel. De verzekerde waarde van de molen werd toen getaxeerd op Fl.800,-.
In 1715 werd de molen verkocht voor de som van Fl.4100,-, deze prijsstijging is opmerkelijk, vermoedelijk was het gehele Starven, het land waar de molen op was gelegen, inbegrepen bij deze aankoop.
Omstreeks 1730 werd de Paus Jut gekocht door Jochem Cornelisz. Noomen, hij verzekerde de molen op 28 mei 1733 tegen brand, ditmaal werd de waarde vastgesteld op Fl.1400,-. Nog in 1742 stond deze paltrok op zijn naam geschreven.
In 1764 was de Paus Jut het bezit van Poulus van der Meulen, hij bleef tot 3 april 1800 werken met de molen. Op die dag verkocht hij de Paus Jut voor een bedrag van Fl.510,- aan Frederik Cardinaal. In 1812 deed Cardinaal de molen over aan zijn schoonzoon Jacob Dam, die hem verzekerde voor een bedrag van Fl.2000,-. Naast de Paus Jut, kreeg Jacob Dam ook de paltrokken “de Veldlust” en “’s Lands Welvaren” van zijn schoonvader.
Hoe de verdere geschiedenis van deze molen loopt in onbekend. Het laatste bewijs dat de molen nog bestaat dateert uit 1815. De molen werd toen genoemd op een lijst, die werd gemaakt door molenmaker Stoffel uit Oostzaandam, waarop alle molens stonden die hij in onderhoud had. De molen moet kort hierna gesloopt zijn, op de kaart van T.Monsieur uit 1819 komt de Paus Jut niet meer voor.

Over de naam van de molen schrijft Pieter Boorsma in zijn boek “Zaanse windmolens” het volgende:
”Met een of andere paus heeft deze zonderlinge benaming evenwel niemendal te maken; in de lange lijst der pausnamen komt geen enkele voor die zelfs maar lijkt op Jut. Vermoedelijk heette de bouwheer van de molen Poulus Jansz. of Cornelisz. en diens voornaam werd verkort tot Pou of Pouw. De molen heeft, ongetwijfeld, aanvankelijk de Jut (inwoner van Jutland) geheten, en daaruit is op den duur de zonderlinge combinatie gegroeid. Waarschijnlijk heeft men in 't eerst gesproken van “de Jut van Pouw”; vervolgens over “Pouw’s Jut” en daarna is, door gering verschil in klank, ou tot au vervormd en ontstond de Paus Jut”

Bronnen:
- “de Zaende” 2e jaargang 1947 blz. 330
- “Duizend Zaanse Molens” P. Boorsma 1968 blz. 86
- “Zaanse Windmolens” P. Boorsma 1939 blz. 158-159
- www.duizendzaansemolens.nl R. Couwenhoven
F. Rol.