Molen De Gekroonde Vischkorf, Zaandam-West

geschiedenis

toestand

verdwenen

bouwjaar

1720

/ 1726 ?

verdwenen

1754

1751 afgebroken en verplaatst (1754)

verplaatst naar

Zaandam-West (De Breeuwer)

geschiedenis

Het is niet geheel duidelijk wanneer de balkenzager de Gekroonde Vischkorf werd gebouwd. De Zaanse historicus J.W. Groot verbond een windbrief, die op 11 maart 1726 werd uitgereikt aan Jan Cornelisz Korff, aan deze molen.

[Deze windbrief werd dus betrekkelijk laat verleend, de molen was toen in ieder geval al zes jaar in bedrijf. Het zou hier ook een schrijffout kunnen betreffen, zodat niet 1726, maar 1720 het jaartal is waarin het windrecht voor deze molen werd verleend.
De eerste vermelding van De Gekroonde Vischkorf dateert van 4 mei 1720. Op die dag verwisselde Jan Korf van brandverzekering. Op 7 februari 1723 deed hij dit nogmaals.]
NB In 1100 ZM staat niets over de periode 1720-1726.

Na het overlijden van Jan Korf in 1729 kwam de molen in handen van zijn weduwe Grietje Taan. Zij verkocht de molen in 1730, aan wie is niet bekend.

In 1751 werd de Gekroonde Vischkorf gekocht door de twee Amsterdamse kooplieden Paulus en Abraham Pelt. Zij lieten de molen afbreken en verzendklaar maken voor transport naar Riga aan de Baltische Golf. Toen de regering lucht kreeg van deze plannen stak men hier een stokje voor. In die tijd (en nog steeds) was men er beslist niet van gediend dat er kennis en techniek over de grens werd vervoerd, dit ter bescherming van de Hollandse handelsbelangen. Overtreders konden rekenen op zeer zware straffen. Zodoende lieten de beide Amsterdamse kooplieden hun plannen varen.

Op 8 augustus 1754 werd geveild: ”Een Houtzagersmolen, genaamt de Gekroonde Vischkorf, leggende in staat om vervoert en opgezet te worden, ter plaatse waar hij is afgenomen. Leggende tans met de gereedschappen daar deselve gestaan heeft.” De afgebroken molen werd voor ƒ 2125 gekocht door Gerrit Visser.

Gerrit Visser was houtzager met de paltrok “de Dienst Jacobs”. In 1749 breide hij zijn bezit uit, met de aankoop van de paltrok wagenschotzager “de Breeuwer”, die hij kocht van zijn schoonvader Dirk Volger.
In deze tijd heerste er door diverse oorzaken een behoorlijke crisis in de wagenschotzagerij. O.a. een invoerverbod van gezaagd eikenhout naar Engeland heeft zeer veel wagenschotzagers de das omgedaan. Binnen een tijdsbestek van dertig jaar verdwenen er zo’n 100 zaagmolens.
Ook voor Gerrit Visser viel er schijnbaar niet veel meer te verdienen met het zagen van wagenschot. In 1754 liet hij de wagenschotzager “de Breeuwer” slopen en vervangen door de zojuist gekochte bovenkruier, die was ingericht als balkenzager. De onderdelen van de Gekroonde Vischkorf werden naar de werf van “de Breeuwer” getransporteerd en in elkaar gezet. Zo begon deze balkenzager een nieuw bestaan. De ‘nieuwe’ Breeuwer bleef tot 1876 op windkracht in bedrijf, in dat jaar werd het molengedeelte gesloopt en liep de aandrijving voortaan door een stoommachine. De laatste restanten van de molen verdwenen in 1928 tijdens een brand.

De windbrief werd op 29 februari 1952 te koop aangeboden door veilinghuis J.L. Beiers uit Utrecht, voor een richtprijs van ƒ 14 (Bron: blz. 44 van de veilingcatalogus van genoemd veilinghuis).

Bronnen:
- “Duizend Zaanse Molens” P. Boorsma 1968 blz. 99
- “het Molenmagazine” nr.5 juli 2003 R. Couwenhoven blz. 49-57
- "1100 Zaanse Molens", Ron Couwenhoven 2015, blz. 64-65.