Molen Gerrit van Velsen, Zaandam-West

geschiedenis

toestand

verdwenen

bouwjaar

1696

verdwenen

1775

gesloopt

verplaatst naar

Kampen (Suzanna / Zaagmolen van Van Berkum-Bijsterbos)

geschiedenis

Op 23 juli 1698 werd de windbrief van deze balkenzager Gerrit van Velsen uitgereikt aan o.a. Jacob Claesz. IJskes. De molen werd echter reeds op 8 december 1696 tegen brand verzekerd in een assurantiecontract. De verzekerde waarde van de Gerrit van Velsen werd toen op ƒ 1800 gesteld. De molen werd door een van de andere eigenaren verzekerd, nl. Floris Jacobsz. Renger. Vermoedelijk was deze Floris Renger een zoon van Jacob IJskes, het gebeurde in deze tijd erg vaak dat achternamen binnen families verschilden.

Naast de nieuwe gebouwde Gerrit van Velsen was Floris Renger actief met de nabijgelegen paltrok “de Graaf Floris”, die Renger in 1692 had laten bouwen. Zo stonden de graaf en zijn moordenaar naast elkaar.
Gerrit van Velsen was een van de moordenaars geweest van graaf Floris V. In de Zaanstreek hadden sommige buurmolens namen of bijnamen die iets met elkaar te maken hadden. Om het verhaal compleet te maken, vlak bij deze twee molens stond ook nog een paltrok die de naam “de Gerechtigheid” droeg, duidend op de wrede terechtstelling van Gerrit van Velsen.

Op 19 januari 1702 werd geadverteerd: ”Dirck Jacobsz. Voogt en Meyndert Pietersz. Meyn presenteeren ½ seskante saegmoole genaemt de gerrit van velse c.a. tot westsaerdam op ende beoosten de suijder wateringh (enz) met verder bedingh dat de twee jongens die op dese moole sijn tot mey 1702 op desselve sulle moete blijve ende dat de Cooper sal moeten betalen de helft van haer loon ~ de eene wint 33 stuyvers en de andere 10 stuyvers ’s weeks.” Het halve aandeel van de molen werd voor ƒ 2235 gekocht door Klaes Cornelisz. Heijn, samen met Jacob IJskes runde hij toen deze zaagmolen.

De samenwerking tussen beide heren duurde niet lang, op 20 januari 1709 verkochten zij de Gerrit van Velsen voor Fl. 4260,- aan Cornelis Adriaansz. Loosjes.
Cornelis Loosjes doet de molen enkele jaren later over aan zijn zoon Adriaan Cornelisz. Loosjes. Deze Loosjes blijft vrij lang met de Gerrit van Velsen zagen. Op 17 mei 1759 probeerde Adriaan Loosjes om de molen te laten veilen. Het hoogste bod bedroeg ƒ 1050 waarna de molen werd opgehouden. Niet lang daarna verkocht Loosjes de molen uit de hand aan Jan Louwe.

Nadat Jan Louwe is gestorven worden de zaken in 1774 voortgezet door zijn weduwe en zoon Lourens Louwe. Zij werkten onder de firmanaam Weduwe J.Louwe & Zoon. De firma zou echter maar kort bestaan, want op 9 juni 1775 liet Lourens Louwe de brandverzekering van de molen stopzetten. Korte tijd hiervoor had hij de molen voor sloop verkocht. Het is dus aannemelijk dat de molen in 1775 of 1776 is gesloopt of verplaatst, want Ron Couwenhoven schrijft dat de molen werd verkocht aan Casper Christiaan Stek uit Kampen, die de molen aldaar weer opbouwde onder de naam Susanna.
Op 9 januari 1777 werd het volgende verkocht: ”Een ledig erf waarop heeft gestaan de Moolen de Gerrit van Velsen.”

Daarna wordt de molen nog éénmaal genoemd, op 22 april 1799 werd in de erfenis van Hendrik Bakker het volgende beschreven: ”half stuk land te Westzaandam, aan de Watering, tegenover ’t Erv van de gewesen molen de Gerrit van Velsen.”

Bronnen:
- “de Zaende” 2e jaargang 1947 blz. 328
- “Duizend Zaanse Molens” P. Boorsma 1968 blz. 99
- “Zaanse Windmolens” P. Boorsma 1939 blz. 215-216
- “250 Zaanse molens” R. Couwenhoven 2001 blz. 17/ 120
- "1100 Zaanse Molens", Ron Couwenhoven 2015, blz. 64.