Molen De Zes Gebroeders (1e), Zaandam-West

aanvullingen

trivia

Voorganger van de balkenzager “de Zes Gebroeders”, bijgenaamd “het Rottenest”, achtkante bovenkruier met zaagschuren, te Zaandam-West aan en bewesten de Heerenwatering, ten westen van de spoorlijn in het verlengde van het Stuurmanspad. Bouwjaar onbekend, verbrand in 1756.
-----

Over de bijnaam “het Rottenest” geeft Pieter Boorsma in zijn boek “Zaanse Windmolens” de volgende verklaring"
“Deze molen, van wiens ontstaan de gegevens ontbreken, behoorde in 1726 aan Pieter Rot (Buijs heeft Rol, doch dat zal een schrijf- of zetfout zijn).
Hij stond algemeen bekend als het Rottenest, welke benaming het vermoeden doet opkomen, dat het echtpaar Rot zich kon verheugen in het bezit van zes mannelijke “spruiten” en tevens dat we dan met een spotnaam te doen te hebben.”
F. Rol.
-----

Het Rottenest stond op een erf vlakbij de bovenkruier De Liefde en de paltrok De Pet. Piet Rot was eigenaar. Het is duidelijk dat het hier om een bijnaam ging, maar uiterst twijfelachtig of dat De Zes Gebroeders was. In de familie Rot komen nergens zes broers voor. Bovendien is er een acte, waarin De Liefde (Tenbruggencatenummer 12419) het Rottenest wordt genoemd. Dat is de enige keer dat Het Rottenest in verband wordt gebracht met een bestaande molen.

De combinatie Rottenest – Zes Gebroeders komt nergens voor. De Zes Gebroeders komt ook niet voor in de verzekeringsregisters van de achttiende eeuw. Het lijkt dus wel zeker dat deze molen pas gebouwd is na de tot standkoming van het kadaster in 1832, omdat hij ook niet in het kadaster wordt genoemd.

Ik beschouw Het Rottenest en De Zes Gebroeders dus als twee aparte molens, waarbij de bijnaam ongetwijfeld voor De Liefde werd gebruikt. De Liefde was aanvankelijk een lattenzager of – zoals men dat in de Zaanstreek noemde – een lattenpikker. Het was dus een klein molentje. Pas in 1855 werd op het erf De Liefde of Pik (verwijzing naar zijn voorganger) gebouwd, die wij kennen van de foto’s met De Pet. Deze achtkante bovenkruier had dus niets te maken met zijn voorganger, maar kreeg wel de naam De Liefde omdat hij op het erf van deze in 1748 gesloopte lattenzager kwam te staan. Dat gebeurde dus 107 jaar nadat Het Rottenest was verdwenen.

Ik heb bij dit onderzoekje samen gewerkt met Gé Rot uit Zaandam, die onderzoek deed naar zijn familie. Net als ik is hij er niet ingeslaagd actes te vinden die de Zes Gebroeders en Het Rottenest aan elkaar verbinden. Het moet dus om twee afzonderlijke molens gaan.

Het vermoeden dat Het Rottenest en De Liefde één en dezelfde molen waren is niet alleen gebaseerd op de éénmalige vermelding van deze combinatie in de actes, maar ook op het feit dat De Liefde bij herhaling als zuidelijke belending van De Pet wordt genoemd en Het Rottenest ook.

Ron Couwenhoven, 16 jan. 2012.