Molen De Hengelaar, Zaandam-West

geschiedenis

toestand

verdwenen

bouwjaar

1685

verdwenen

1814

verbrand

geschiedenis

De Hengelaar werd gebouwd in het jaar 1685.
De windbrief voor deze oliemolen werd op 28 juni van dat jaar uitgereikt aan de firma Pieter Dircksz. Nomen & Comp.
De Hengelaar werd op 3 februari 1686 door Jan Dirckse c.s. tegen brand verzekerd bij een assurantiecontract. Bij de oprichting van het olieslagerscontract voor ladingen, op 17 juni 1727, werd ook de Hengelaar verzekerd tegen brand.
De molen behoorde toen toe aan Pieter Arysse Schepemaker.
Verder wordt uit de hoogte van de betaling duidelijk dat de Hengelaar een dubbele oliemolen was.
De molen zelf was elders verzekerd, deze werd pas op 14 februari 1787 tegen brand verzekerd bij het OC.
Op 22 mei 1767 woedde er brand in de kap van de molen, hoe erg de schade was is niet opgeschreven.
In ieder geval werd de molen weer hersteld.
Tegen het einde van de achttiende eeuw komt de Hengelaar in handen van Claes Gerritsz. Honig.
Honig was eigenaar van een groot aantal oliemolens binnen de Zaanstreek.
Na zijn overlijden in 1813 zette zijn zoon Cornelis Claesz. Honig de zaken voort onder de firma Claas Honig & Zonen.
De molens die dan tot het bezit van deze firma behoorden waren:"de Christoffel", "het Windei", "de St.Willibrordus", "het Oude Bonte Kalf", "de Dood", "de Strijd", "de Kaver", "de Quak", "de Jonker", "het Pink", "de Paap", "de Kat", "de Haan", "de Windhond", "de Wandelaar", "de Ooievaar", "de Oude Zwan" en "het Vette Schaap".
Op 14 juni 1814 werd de waarde van de molens die bij het OC verzekerd waren omlaag gebracht.
De verzekerde waarde van de Hengelaar gaat dan van Fl.4000,- naar Fl.3000,- toe.
Dit is voor Honig een ongelukkige aanpassing, want op 19 november 1814 raakt de Hengelaar in brand.
Door zijn moeilijke ligging slaagde de brandweer er niet in om op tijd bij de molen te komen om te blussen, waardoor de Hengelaar tot de grond toe afbrandde.
In plaats van Fl.4000,- kreeg Cornelis Honig nu maar Fl.3000,- uitgekeerd.
Iedere deelnemer van het OC moest als er een molen was verbrand 1% van de verzekerde waarde van zijn molen uitkeren aan de gedupeerde. Hierdoor was Cornelis Honig eigenlijk dubbel gedupeerd, want hij bezat zo'n twintig molens, die allen waren verzekerd bij het OC.
De schade aan de lading was van een veel groter bedrag nl. Fl.11275,-, dit bedrag werd ook door de deelnemers van het OC betaald.
Direct na de brand van de Hengelaar, werd door Honig, de Koger oliemolen de Kieft gekocht van de erfgenamen van de Zaandijker Jan Boeke.
De Hengelaar werd niet meer herbouwd.
Op het erf van de molen werd in 1817 de pelmolen "de Walvisch" opgericht.

Bronnen:
- "Zaanse molenbranden" R. Couwenhoven 2001 blz.21-22
- "Het olieslagerscontract" R. Couwenhoven 2002 blz.43-50
- "Gedenkboek van het olieslagerscontract" 1912
- "Duizend Zaanse molens" P. Boorsma 1968 blz.103
F. Rol.