Molen De Walrus / De Marsman, Zaandam-West

geschiedenis

toestand

verdwenen

bouwjaar

1660

verdwenen

1749

verbrand

geschiedenis

De Walrus werd als grauwpapiermolen gebouwd in 1660, waarbij gebruik werd gemaakt van de onderdelen van een naamloze steenzaagmolen, die eerder op het erf stond.
De windbrief voor de nieuwe molen werd op 21 november 1659 uitgereikt aan Pieter Abrahamsz., die eigenaar was van de nabijgelegen verfmolen "de Rob".
Op het moment van uitreiking was het nog niet geheel duidelijk of Pieter Abrahamsz. een papiermolen of een verfmolen wilde oprichten.
De keuze viel op eerstgenoemde.
Een half jaar later zou Abrahamsz. iets noordelijker van de Walrus, de papiermolen "de Zwarte Walvisch" laten bouwen.
In 1670 komt Abrahamsz. te overlijden.
Hierna komt de molen in parten, langzamerhand in bezit van Jan Jansz. Schoen. Op 28 januari 1679 werd het volgende geveild:”Jan Jansz. Schoen ende desselfs zoon presenteeren te verkoopen een extra ordinaris welgelegen papiermolen genaamt de walrus met zijn huijzinge schuur en zijn gereetschap staende en leggende aende Hoogendijck bewesten de schans, belent ten Zuyden den Hoogendijck en ten Noorden den dijcksloot, ten oosten en westen de meent, ’t oost en west endt van dit erff wert op erffpagt gepossedeert tot 11 gld. Jaerlijcx hier zal bij gelevert werden 124 agtponts vilten, 127, 4 à 6 ponts vilten, 152 tweeponts vilten, 168 anderhalff ponts vilten, 1 paar 8 ponts, 1 paar a6 ponts, 1 paar 4 ponts, 1 paar 3 ponts, 2 paar 2 ponts en 1 paar 1,5 ponts vurmen en zeijlen en vorders alle het gereetschap tot de papiermaeckerij nodigh”.
De Walrus werd gekocht door Cornelis Aldertsz. Blok, ook wel Mars genaamd, onderhands voor Fl.2600,-.
De molen werd op 16 oktober 1683 tegen brand verzekerd door Mars, de verzekerde waarde van de Walrus bedroeg Fl.1000,-.
Op 3 december 1693 verkocht Cornelis Mars de Walrus aan voor Fl.3000,- aan de rederij van Simon Dirksz. Tagh, welke ook “de Zwarte Walvisch” onder haar hoede heeft. Onder Simon Tagh wordt de Walrus verbouwd tot witpapiermolen. De rederij van Simon Tagh was grotendeels in handen van de familie Gijsen, wiens voorouders mede-oprichter waren van de papiermolen “de Grauwe Papierbaal”.
Op 20 januari 1695 wordt het volgende geveild:”d’voogden van de onmondige kinderen van Zalige Cornelis en Jan Gijse en de gemeene participanten van de witte papiermolen de walrus c.a., presteeren dezen molen te koop.
Deze molen sal vrijheyt hebben om pompen in de 2 ackertjes te leggen bij de walvis mits dat hij dezelve goet hout.
Deze molen en schuuren staet op een erffpaght van 25 gld en 6 stuyvers ’s jaers”. Cornelis Mars, die de molen 1 jaar eerder verkocht doet een bod op de molen, welke echter niet verkocht werd.
In 1695 overlijdt Simon Tagh, die wordt opgevolgd door zijn broer Jan Dirksz. Tagh.
Kort daarna werd de neef van Simon Tagh, Klaas Huijsduijnen, directeur van de rederij.
De Walrus blijft tot 1734 in bezit van de familie Huijsduijnen.
Op 14 januari van dat jaar wordt het volgende te koop aangeboden:”Pieter Lubbertse Coopman en Claas Cornelisz. Louwe, als voogden over Cornelis Claasse Huijsduijnen presenteeren een papiermoolen genaamt de walrus alias de marsman c.a. …deese moolen sal voortaan nooijt mogen worden gebruijkt tot het maken van witte schrijfpapieren.
Windrecht 2 gld: 10 st. per jaar”.
De molen werd gekocht door Aldert Cornelisz. Blok, de oudste zoon van de eerdere eigenaar Cornelis Aldertsz. Mars. Aldert Blok betaalde Fl.2200,- voor de Walrus en richtte hem weer in als grauwpapiermolen, waartoe hij zich had verplicht bij de verkoop.
Zijn familie bezat ook de Westzaner papiermolen “de Pronker”.
De Walrus verbrandde op 1 augustus 1749 in zijn geheel.
De molen was verzekerd bij het papiermakerscontract, wat een bedrag van Fl.2406:15 uitkeerde aan Aldert Blok.
De molen werd niet meer herbouwd en op 30 april 1750 verkocht Blok het erf van de molen aan dijkgraaf en heemraden van de banne van Westzanen.

Bronnen:
- “De papiermolens van de provincie Noord-Holland” 1960 H. Voorn blz.275-295
- “Duizend Zaanse molens” P. Boorsma 1968 blz.106
- “Zaanse windmolens” P. Boorsma 1939 blz.
F. Rol.