Molen De Witte Vos / De Oude Vos, Westzaan

geschiedenis

toestand

verdwenen

bouwjaar

1642

verdwenen

1796

1782 - 1796

geschiedenis

Het bouwjaar van De Witte Vos is niet bekend. Wel wordt duidelijk dat de molen een van de oudere zaagmolens van Westzaan was.

De windbrief voor De Witte of Oude Vos werd op 24 september 1643 afgegeven, waarna de verbandacte op 22 november volgde. Deze stond op naam van Cornelis Jansz. Er moest 3 gulden windpacht worden betaald.

De Witte Vos werd voor het eerst genoemd op 12 september 1643, toen verkocht Claes Garbrantsz. een half part in de molen aan Jan Dirksz. alias Jaep Heijn, voor ƒ 1150. Deze molen behoorde dus tot de zgn. kapitalen. 

31 december 1643: Pieter Dircksz. Scheep aan de Hogendijk op de Rijksbuurt bekent schuldig te zijn aan Claes Garbrantsz. Zuidend jaarlijkse losrente f 8.- Kapitaal f 200.- Onderpand: de helft in een houtzaagmolen: 1/2 erf 25 roeden staande bij de Hogendijk, belend ten Z.  Pieter Jacopsz. Micheij en ten N. door Claes Garmet voornoemd.

Pieter Dircksz. Scheep bekent geruild te hebben met Claes Garbrantsz. een huis met erf tegen de helft in een houtzaagmolen + erf. Koopsom f 800.- Taxatie onroerend goed f 600.-

3 augustus 1645: Jacob Dircks. Heyn en de gevolmachtigde van Pieter Dircksz. Scheep te Wzn. bekennen verkocht te hebben aan Claes Garbrantsz. en Piet Jacob Clasis mede al daar een houtzaagmolen + erf. Vrij pad van en naar 's Heren weg. Staande bij de Hogendijk. Belend ten Z. door Claes Cornelisz. den Boer en ten N. door de koper. Koopsom f 1200.-

17 januari 1647: Pieter Pietersz. en Gerret Cornelisz. Jum bekennen gekocht te hebben van Claes Garbrantsz. in het Zuideinde 1/4 part in een houtzaagmolen + erf, genaemt die Vos, staande bij de Hogendijk, belend ten Z, door Claes de Boer en ten N. door Claes Garbrant Heeft een vrij pad van en naar 's Heren weg. Koopsom f 328.-. 

19 december 1647: Pieter Jacobsz. Pieter Pietersz. en Gerret Cornelisz. Gerretszoon, alle te Wzn. bekennen verkocht te hebben aan Claes Garbrantsz. wonend in het Zuideinde, de helft in een houtzaagmolen met erf, gen. De Vos, staande "buijten huijsen" belend ten Z. door Claes de Boer en ten N. door de koper. Koopsom f 603:-. 
Op 19 mei 1661 verwisselde De Oude Vos door ruil van eigenaar. Aris Claesz. deed de molen over aan Roelof Jansz. 

20 juli 1690: Hendrick Jacobsz. bekent verkocht te hebben aan Pieter Gerritsz. Heijnis (beiden te Wzn.) de helft in een molenwerf van 93 1/2 roede aldaar, achter Garmet Deckers uit, belend ten Z. door Wed. Piet Jaep en ten N. door Gerrit Walighsz. c.s. Koopsom f 205:14.

10 mei 1691: Pieter Gerritsz. Heijn bekent verkocht te hebben aan Hendrick Jacobsz. (beiden te Wzn.) de helft in een houtzaagmolen met toebehoren te Wzn. Pieter Jacobsz. en ten N. door Gerrit Wallinghse c.s. De andere helft bezit de koper reeds. Koopsom f 537:10.

In 1726 was Jan Jansz. Roelen de eigenaar van de Witte Vos. Op 28 juli 1731 werd bij de Westzaner notaris Jongewaard een brandcontract opgericht. De molens die hierin werden verzekerd waren houtzaagmolens, zij stonden allen in de Zuid van Westzaan en aan de westkant van de Zuiderwatering van Zaandam-West. Ook Jan Roelen trad toe tot dit brandcontract. 

Toen in januari 1729 de nieuwe blaffert (register) van de Windpacht in de Banne Westzaan in gebruik werd genomen, werden Jan Roelofsz c.s. genoemd als eigenaars van De Witte of Oude Vos. Bron: onbekend.

Verzekeringscontract. Opgericht voor notaris Simon Jongewaars op 28 juli 1731 voor houtzaagmolens.

Ingeschreven 28 juli 1731, de molen de Witte Vos ten name van Jan Jansz. Roelen. Verzekerd bedrag f  n x 100, loopt tot de ontbinding op 14 september 1748.

Op 27 juli 1782 werd de inventaris van de boedel van Jan Roelen opgemaakt. Of dit nu dezelfde persoon was die de molen in 1726 in bezit had of dat het een zoon van hem was, is niet duidelijk. In zijn boedel kwam het volgende voor, “Een Eikenhoutzagersmolen de Witte Vos, in 't zuijdend van Westzaan.” Kort hierna werd De Witte Vos gesloopt. Het lege erf van de molen werd op 17 maart 1796 verkocht.

11 februari 1796: Jan Gorter te Wzn. verklaart verkocht te hebben aan Klaas Wit, mede aldaar, de eikenhoutzaagmolen De WitteVos, een erf van 181 roeden c.a. , staande te Wzn. in het Zuideinde, belend ten N. door de molen De Groene Jager en ten Z. door de verkoper en een woonhuis met een erf van 67 roeden, belend ten N. door de molen De Witte Vos, en ten Z. door Jacob Jongewaard en een loods 40 roeden te Wzn. op het Havenpad, belend ten Z. Cornelis Jansz.Dekker en ten N. door Willem Boon. Koopsom f 900:-, voor het eerste perceel f 400:-. het tweede f400:- en het derde f 100:-

 

Bronnen:
- “Duizend Zaanse Molens” P. Boorsma 1968 blz. 220
- “250 Zaanse molens” R. Couwenhoven 2001 blz. 109
- “Zaanse molenbranden” R. Couwenhoven 2001 blz. 14-18
F. Rol.