Molen De Oude Ruige Neel / De Oude Ruig, Westzaan

geschiedenis

toestand

verdwenen

bouwjaar

1649

verdwenen

1809

gesloopt

geschiedenis

De oliemolen met zijn fraaie naam De Oude Ruige Neel werd gebouwd in 1649. Op 14 mei van dat jaar werd de windbrief voor de molen uitgereikt aan Claes Claesz. Ris. Op 22 juni 1670 werd de lading van De Oude Ruig, zoals de molen kortweg genoemd werd, tegen brand verzekerd in een assurantiecontract. Dit gebeurde op naam van Hendrik Claesz. Ris, de zoon van de bouwheer, een en ander werd als volgt omschreven, “Contract van adsistentie vande schade die aen coopmanschappen dewelcke bij ende aende opgemelte molens sullen sijn berustende, sullen komen voor te vallen, ingeschreven Hendrick Claesz. Risch woonachtich tot Wessanen voor de molen Ruijge Neel.”
Hendrik Ris bleef vrij lang werken met De Oude Ruig, nog in 1702 stond de molen op zijn naam.
Op 23 januari 1720 werd het volgende verkocht, “de dubbelde olymolen gent. de oude ruijge neel tot westsaene in ’t suijtent….Wintrecht 2 ½ gld.” Voor een bedrag van Fl.2850,- werd de molen gekocht door Jan Stockvis. Het bedrag dat Stockvis voor de molen betaalde laat zien dat De Oude Ruige Neel tot de zgn. kapitale molens behoorde.
Op 14 juni 1727 werd in Zaandam-West de collectieve brandverzekering het Olieslagerscontract opgericht. In deze verzekering konden de in de oliemolens aanwezige goederen en handelswaren tegen brand worden verzekerd. De eigenaar van De Oude Ruig, Klaas Hendriksz. Groot, trad op die dag toe tot deze verzekering. Daarbij liet hij zijn andere molen, De Jonge Ruige Neel, ook tegen brand verzekeren. Gelet op zijn naam zou Klaas Groot best wel de zoon van Hendrik Ris kunnen zijn. De opstallen van de molen werden pas veel later bij het Olieslagerscontract verzekerd, nl. op 12 juli 1782.
In mei 1785 werden zowel De Oude Ruige Neel als De Jonge Ruige Neel gekocht door de Westzaanse burgemeester Willem Bruigom Tip. Deze burgemeester-koopman was reeds actief met de pelmolens Het Prinsenhof en De Jonge Dolfijn en de oliemolen De Appelboom. Hij werkte onder de firmanaam Relk & Tip. Voor de beide oliemolens betaalde Tip maar liefst een bedrag van Fl.24000,-. Dit duidde erop dat er naast de beide oliemolens, waarschijnlijk ook nog stukken land en ander onroerend goed werd gekocht. Verkoper van de beide oliemolens was Gerrit Visser.
Tijdens de Franse bezetting aan het einde van de achttiende en het begin van de negentiende eeuw, zat er een behoorlijke dip in de Zaanse industrie. Door het continentale stelsel van Napoleon, dat de handel met Engeland en andere overzeese gebieden verbood, stokte de aanvoer van grondstoffen. Vooral pelmolens en snuifmolens werden hier de dupe van, maar ook diverse houtzaagmolens en oliemolens stonden stil in deze periode. Ook de beide Ruige Neeltjes behoorden tot de slachtoffers.
Op 3 mei 1806 werd de brandverzekering voor de lading van De Oude Ruige Neel geannuleerd. Dit hield in dat de molen stil stond en er geen handelswaar meer aanwezig was. De brandverzekering van de molen zelf werd op 6 mei 1809 stopgezet. Nog in hetzelfde jaar werd de molen gesloopt.

Bronnen:
- “Duizend Zaanse Molens” P. Boorsma 1968 blz. 226
- “Zaanse Windmolens” P. Boorsma 1939 blz. 147-148
- “Gedenkboek van het olieslagerscontract” 1912
- www.duizendzaansemolens.nl R. Couwenhoven
F. Rol, Zaandijk.