Molen De Zwaluw, Westzaan

geschiedenis

toestand

verdwenen

bouwjaar

1643

verdwenen

1750

gesloopt

geschiedenis

Het bouwjaar van De Zwaluw ligt in het duister. Wel betreft het hier een zeer oude molen, vermoedelijk een van de eerste zaagmolens van Westzaan. De molen wordt voor het eerst genoemd op 11 februari 1644. Op die dag werden een achtste part in de molen en een achtste part in zijn lading voor Fl.480,- verkocht. Het aandeel was het bezit van Heyndrick Jelisz. uit Westzaan, hij verkocht het aandeel aan de beide Kogers Jelis Pietersz. en Mieus Cornelisz.
Heyndrick Jelisz. was reeds enkele jaren actief in de houtzagerij, naast De Zwaluw was hij een van de oprichters van de balkenzager De Witte Dolfijn, die iets ten noorden van De Zwaluw stond.
Op 24 september 1665 werd een half aandeel in de molen door Ariaen Pietersz. verkocht aan Cornelis Jacobsz.
Op 21 maart 1699 werd het volgende geveild, “Een balck-saagers moolen, genaemt D'Swaluw, staende en leggende tot West Saerdam, op de mallegats sloot, even bewesten de Gouw.” Pieter Pietersz. Gorter werd de nieuwe eigenaar van de molen, hij betaalde een bedrag van Fl.2800,- voor De Zwaluw. Bij deze veiling wordt duidelijk dat de molen van functie was veranderd, in plaatst van wagenschotzager werd de molen nu gebruikt als balkenzager.
De laatste vermelding van De Zwaluw dateert van 1731. De molen was toen het eigendom van Jacob Dirksz Copjes. Hierna worden er over De Zwaluw geen gegevens meer aangetroffen. In 1756 werd op het erf van de gesloopte paltrok een snuifmolen gebouwd die de naam De Jonge Zwaluw kreeg.

Bronnen:
- “Duizend Zaanse Molens” P. Boorsma 1968 blz. 221
- “250 Zaanse molens” R. Couwenhoven 2001 blz. 109
- “van Kluft tot Weel” A. Sol 1989 blz. 24
F. Rol, Zaandijk.
-----

De Mazeton is de naam van een perceel grond gelegen, aan en benoorden De Mallegatsloot, op enige afstand en ten westen van De Gouw. Het is kadastraal bekend als: Gemeente Westzaan, Sectie C nummer 541.

De geschiedenis gaat terug tot 1641. In dat jaar verschijnt er op deze kavel een paltrok-houtzaagmolen, ingericht voor het zagen van wagenschot. Op 20 april 1641 wordt de windbrief verleend aan Claes en Pieter Heijndricxsz. Vrieses, Cornelis Cornelisz. en Heijndrick Jelisz. De laatste verkoopt zijn aandeel op 11 februari 1644: “Heijndrick Jelisz. in de Krabbelbuert aan Jelis Pietersz en Mieus Cornelisz. 1/8 part in een houtzaagmolen en erf en 1/8 van de Leengh (ca. Fl. 2500,00) in de Krabbelbuert, belend ten noorden Pieter Heijndrics en ten zuiden Kees Guert Huijgen voor Fl 480,00.

Vijf jaar later, op 18 februari 1649 verkoopt Klaes Heijnen Vries de helft in de molen aan Jelis Pietersz en Meus Cornelisz. voor Fl. 600,00. In 1658 verkoopt dit duo de gehele molen aan Cornelis Jacobsz. Luthe en Ariaen Pietersz. Voor Fl. 1975,- Als laatstgenoemde zich door zijn compagnon laat uitkopen op 24 september 1665 wordt voor het eerst de molen bij naam genoemd: De Swaluwe. Cornelis Jacobsz. Luthe of Lutje is vanaf dan enigst eigenaar en blijft dit tot 1674. Op 26 april van dat jaar verkoopt hij aan Theunis Reijersz. in de Middel een wagenschotzager met erf, 83 roeden, en houttuin aan de Mallegatsloot, de Swaluwe voor Fl. 750,00. De veel lagere prijs geeft waarschijnlijk aan dat het met de molen niet al te best gesteld was.

Theunis Reijersz. heeft de molen waarschijnlijk aanzienlijk verbeterd en gelijk laten ombouwen tot balkenzager. Hij heeft er tot zijn dood mee gewerkt. Op 21 maart 1699 presenteren zijn weduwe en zoon een balkensagersmolen d’Swaluw op de Mallegatsloot. Koper wordt Pieter Pietersz. Gorter voor Fl. 2800,-. Twee jaar later gaat de molen over op Dirck Cornelisz. Cleijn. In 1711 verkoopt hij de helft van de molen aan Jacob Dircksz. Kopies de Jonge voor een bedrag van Fl. 987:10. Drie jaar later verkrijgt Kopies of Kopjes ook de andere helft voor Fl. 1000,-. De familie Kopjes was eveneens betrokken bij de scheepsbouw in Westzaan en een telg uit dit geslacht, Dirk Kopjes, is bekend als klokkenmaker. Jacob Dircksz. Kopjes zal de laatste eigenaar van de molen worden.

In een Resolutie van 28 februari 1750 worden de kinderen van Jacob Copjes ontslagen van de verplichting windrecht te betalen voor de houtzaagmolen De Swaluw. Twee maanden later, op 30 april, verkopen Dirk Copjes en Cornelis Schods aan Cornelis Stolp diverse stukken land 3844 ¾ roeden voor Fl 791:10. Hierbij is de molenwerf, waarop de Swaluw gestaan heeft.

De molen werd dus gesloopt in het eerste kwartaal van 1750.

Arnold Sol, 1 nov. 2007.