Molen Het Jonge Dolfijntje, Westzaan

geschiedenis

toestand

verdwenen

bouwjaar

1779

verdwenen

1825

gesloopt

voorganger

Westzaan (De Jonge Dolfijn / De Witte Troffel)

geschiedenis

In Westzaan hebben meerdere molens gestaan die de naam De Dolfijn droegen. Van twee van hen, De Jonge en De Witte Dolfijn, is de historie grotendeels, zonder lastige vraagstukken, bekend. De twee andere molens, beide snuifmolens, roepen enige vraagtekens op. Het betreft hier een snuifmolen met de naam De Jonge Dolfijn of De Witte Troffel en de snuifmolen Het Jonge Dolfijntje, die later tot papiermolen werd verbouwd.
Het is zo goed als zeker dat Het Jonge Dolfijntje de opvolger is van De Jonge Dolfijn, die in 1779 verbrandde. In Pieter Boorsma’s “Duizend Zaanse molens” en ook in Henk Voorn’s “De Papiermolens in Noord Holland” wordt echter vermeld dat Het Jonge Dolfijntje reeds in het jaar 1700 werd genoemd. Vermoedelijk betreft het hier een voorganger van de snuifmolen De Jonge Dolfijn.

Het bouwjaar van de snuifmolen De Jonge Dolfijn lag omstreeks het jaar 1700. Waarop deze gegevens zijn gebaseerd is onduidelijk. Op 4 augustus 1717 werd de molen gekocht door de toenmalige burgemeester van Westzaan Dirk van ’t Hoff. Verkoopster van de molen was de weduwe van Pieter Garmetsz. Smit.
Van ’t Hoff werkte tot 1725 met de molen en verkocht hem op 6 september 1725 voor Fl.650,- aan Ariaan Jansz. Matselaar. Wat er hierna precies met de molen gebeurde is niet helemaal duidelijk, want Ariaan Matselaar kreeg op 4 februari 1726 de windbrief voor deze molen uitgereikt. Het zou best kunnen zijn dat Matselaar de molen liet afbreken en met onderdelen hiervan een nieuwe molen oprichtte. Hiervan zijn echter geen concrete bewijzen.
Adriaan Matselaar stierf in 1747. Op 21 februari van dat jaar verkochten zijn erfgenamen de molen die als volgt werd beschreven, “Een hegte agtkante snuijftoebaqmolen, genaamt de Jonge Dolphijn, in den jare 1730 nieuw gebout.”
De molen werd door Willem Bruijgom gekocht voor een bedrag van Fl.2300,-. Volgens het bovenstaande zou de molen dus in 1730 nieuw zijn gebouwd, iets wat al werd vermoed, alleen komen de jaartallen niet exact overeen.
Later kwam De Jonge Dolfijn in bezit van Jan Dirksz. Kaat.
Op 6 februari 1766 werd deze snuifmolen gekocht door Jan Spat voor een bedrag van Fl.3084,95. Bij deze koop zaten ook aanzienlijke stukken land, wat de hoge verkoopprijs verklaart.
Op 6 september 1779 raakte De Jonge Dolfijn door onbekende oorzaak in brand en werd hij geheel in de as gelegd. Jan Spat liet de molen herbouwen, maar niet op het oude erf. De nieuwe molen werd gebouwd aan en bewesten de Gouw, iets ten noorden van de Mallegatsloot, achter J.J. Allanstraat 210.
Op 12 februari 1780 werd de nieuwe molen tegen brand verzekerd bij het Papiermakerscontract. De verzekerde waarde van De Jonge Dolfijn bedroeg toen Fl.2500,-.
Jan Spat werkte tot 1801 met de molen en verkocht hem op 19 februari van dat jaar aan de firma Cornelis Stolp & Comp. Zij betaalden Fl.2400,- voor de molen die toen Het Jonge Dolfijntje werd genoemd, dit om vermoedelijk onderscheid te maken met de ‘grote’ Jonge Dolfijn, die ongeveer driehonderd meter noordelijker stond.
De firma Cornelis Stolp werd in 1787 opgericht. In dat jaar kocht de van huis uit zijnde Wormerveerder Cornelis Stolp de Westzaner papiermolen Het Huis Assumburg. Later werkte hij ook met de Zaandijker papiermolen De Zemelzak, deze werd echter in 1800 gesloopt.
Na de aankoop van Het Jonge Dolfijntje liet Stolp de molen leegslopen en inrichten als grauwpapiermolen. Het kan best zijn dat delen van het binnenwerk van De Zemelzak hiervoor werden gebruikt.
Cornelis Stolp stierf in 1815. Zijn zoon Dirk Cornelisz. Stolp nam de zaken over, de beide papiermolens bleven echter het eigendom van zijn moeder. In 1817 liet Dirk Stolp de beide molens op zijn naam in het Papiermakerscontract verzekeren. Het Huis Assumburg werd toen voor een bedrag van Fl.16.000,- tegen brand verzekerd, De Jonge Dolfijn voor Fl.12.000,-.
In 1825 besloot Jannetje Schenk, de weduwe van Cornelis Stolp en groot aandeelhoudster van de firma, om de zaken te liquideren. Op 30 juni van dat jaar werden zowel De Jonge Dolfijn als Het Huis Assumburg geveild. Beide molens werden gekocht door een combinatie van Zaanse papiermakers. Voor de beide molens betaalden zij een bedrag van Fl.12.101,-. Met de aankoop van deze twee molens verdwenen er voor hen weer twee concurrenten. Beide molens werden gesloopt in 1825.

Bronnen:
- “Duizend Zaanse Molens” P. Boorsma 1968 blz. 229
- “250 Zaanse molens” R. Couwenhoven 2001 blz. 117
- “Zaanse molenbranden” R. Couwenhoven 2001 blz. 8
- “De Papiermolens in Noord Holland” H. Voorn 1960 blz. 450-451
- “van Kluft tot Weel” A. Sol 1989 blz. 14
-www.duizendzaansemolens.nl R. Couwenhoven
F. Rol, Zaandijk.